Axmеdova m. A. umumiy muxarrirligi ostida

Materiyaning ko‘rinishlari 
Hozirgi  zamon  tabiyotshunoslik  fanlari  olamning  tuzilishining  o‘ta  murakkabligini, 
dunyoning  xilma-xilligini  ta'kidlash  bilan  bir  qatorda,  ob'ektiv  dunyodagi  moddiy  ob'-
ektlarning  ham  xilma-xilligini,  turlicha  ko‘rinishlarda  uchrashini  isbotlamoqda.  Hozirgi 
paytda  materiyaning  moddasimon  va  nomoddasimon  ko‘rinishlarining  mavjudligi 
aniqlangan
305
. Ob'ektiv reallikning butun bizga ko‘rinadigan qismidagi Koinot qa'ridan tortib, 
to  mitti  elementar  zarrachalar  va  antizarrachalargacha  (elektronlar,  pozitronlar,  protonlar, 
antiprotonlar,  neytronlar  va  hakozo)  materiyaning  moddasimon  ko‘rinishiga  mansubdir. 
Elektron va proton modda hisoblansa, pozitron va antiproton antimodda hisoblanadi. Hamma 
zarrachalar  -  modda,  hamma  antizarrachalar  -  antimoddadir.  Materiyaning  nomoddasimon 
ko‘rinishiga  turli  xil  fizik  maydon  va  nurlanishlar  kiradi.  Modda  bilan  antimodda 
to‘qnashganda  materiyaning  annigilyasiya  (lot.  annihilatio  -  yo‘qolishi,  hyech  nimaga 
aylanishi)  hodisasi  sodir  bo‘ladi,  ya'ni  materiya  moddasimon  ko‘rinishdan  nomodda 
ko‘rinishiga – maydon va nurlanishga aylanadi. Fizik vakuumdagi elektromagnit maydonini 
muayyan  intensivlikdagi  nurlanishlar  bilan  bombardimon  qilinganda  mazkur  vakuumda 
zarracha  va  antizarrachalar  hosil  bo‘ladi,  ya'ni  materiyaning  maydon  ko‘rinishi  modda 
ko‘rinishiga  aylanadi.  Bu  hodisalarnining  mohiyatini  mexanistik  dunyoqarash  asosida 
izohlashning iloji yo‘q, buning uchun yangicha logika va dialektik dunyoqarash lozim bo‘ladi.  
 
                                                 
305
 Физический энциклопедический словарь. М.,1984. 23-24, 29-б.  

---

V Bo‘lim. ONG FALSAFASI