Axmedov bekzod

3.3. Jismoniy ish vaqtida odam mushaklarida sodir bo’ladigan 

funktsional o’zgarishlar 

 

Yuqorida  tasvir  etilgan  kimyoviy  jarayonlar  garchi  ajartib  olingan  mushak 

ustida  tekshirilgan  bo’lsa-da,  odam  va  hayvonlarning  butun  organizimida  ham 

sodir  bo’lib  turadi.  Odam  ba’zan  juda  qisqa  vaqt  ichida  anchagina  katta  ish 

bajaradi.  Yuguruvchi  kishi  10-11  soniyada  100  m  masofani  bosib  o’tadi,  og’ir 

atletikachi  5-7  soniyada  juda  katta  yukni  yuqoriga  ko’taradi  (vazni  100  kg 

keladigan  va  undan  ham  oshadigan  shtangani  ko’taradi)  va  hokazo.  Faoliyatning 

ana shu hamma turlarida bir necha soniyaga talaygina energiya sarf bo’ladi. Qisqa 

vaqt ichida ko’pgina energiya hosil qilish uchun oksidlanish jarayonlarini juda ham 

kuchaytirish  kerak.  Bu  esa  nafas  olish,  yurak-tomirlar  tizimi  faoliyatining 

o’zgarishiga  bog’liq  va  hokazo.  Albatta,  bunday  o’zgarishlar  bir  necha  soniyaga 

ro’y  berishi  mumkin  emas,  ular  hiyla  kechroq  boshlanadi.  Ishning  dastlabki 

fazasida  qon  bilan  yetkazib  beriladigan  kislorod  ehtiyojiga  qaraganda  g’oyatda 

kam bo’lganligidan, parchalanish mahsulotlarining ko’pchilik, qismi oksidlanmay, 

---

 

52 

mushakda yig’ilib turadi. Ulami oksidlanish uchun qo’shimcha kislorod kerak. Ish 

boshlangandan  keyin  bir  muncha  vaqt  o’tgach  nafas  va  yurak-tomir  tizimlari 

organizmning  o’sgan  ehtiyojlariga  moslashib,  o’z  faoliyatini  o’zgartiradi.  Endi 

oksidlanish  jarayonlari  uchun  kislorod  yetarli  bo’lib  qoladi.  Shu  moddalarning 

oksidlanishi  uchun  talab  qilinadigan  kislorodga  qo’shimcha  o’laroq  kerak 

bo’Iadigan  kislorod  miqdori  kislorod  qarzi  deb  ataladi.  Kislorod  qarzi  ish 

to’galilgandan keyin qoplanib ketadi.