Axmedov bekzod

3.5. Jismoniy mashq qilish (trenirovka) 

 

Muntazam  mashq  qilish  (trenirovka)  mushaklarning  quvvatini  va  foydali 

ishini  oshiradi.  Birinchidan,  mushaklarning  avvalo  shu  ishda  qatnashuvchi 

mushaklarning o’sishi tufayli, ikkinchidan, yurak-tomir va nafas a’zolari boshdan 

kechirgan barqaror o’zgarishlar tufayli, mushakning quvvati va foydali ishi oshadi. 

Mashq  qilish  natijasida  ish  qobiliyati  ko’tariladi.  Mashq  qilib  yurgan  odam 

uzoqroq  ishlay  oladi  va  ma’lum  vaqt  birligida  ishni  mashq  qilmagan  kishiga 

qaraganda ko’proq bajaradi. 

Mashq  qilishda  kelib  chiqadigan  o’zgarishlar  shundan  iboratki,  mashq 

qildirilgan  mushaklarning  hajmi  oshadi,  shunga  ko’ra  ulraning  kuchi  ham 

ko’payadi. 

Mashq  qilgan  kishilar  tinch  turganda  siyrakroq,  diqiqasiga  8-10  marta  nafas 

oladi, mashq qilmagan kishilar esa tinch turganda daqiqasiga 16-20 martadan nafas 

oladi.  Kishi  siyrakroq  nafas  olganda  chuqurroq  nafas  oladi,  shu  sababli  nafas 

olishning  siyrakligiga  qaramay,  o’pka  ventilyasiyasi  susaymaydi.  Mashq  qilib 

yurgan kishilarda o’pkaning tiriklik sig’imi ham oshadi. 

Mushaklarga  zo’r  keladigan  ishda  o’pka  ventilyasiyasi  tez  kuchayib,  ayrim 

hollarda daqiqasiga 120 1 ga yetishi mumkin. Mashq qilib yurgan kishilarda nafas 

olishning  chuqurlanishi  hisobiga,  mashq  qilib  yurmagan  kishilarda  esa  nafas 

---

 

55 

olishning  tezlashishi  hisobiga  o’pka  ventilyasiyasi  kuchayadi.  Mashq  qilib 

yurmagan  kishi  tez-tez,  ammo  yuza  nafas  oladi.  Mashq  qilib  yurgan  kishilarning 

chuqur nafas olishi qonning kislorod bilan yaxshiroq to’yinishiga yordam beradi. 

Yurak-tomir  tizimidagi  o’zgarishlar  shundan  iboratki,  mashq  qilib  yurgan 

kishilar  tinch  turganda  tomiri  mashq  qilmagan  kishilarning  tomiriga  qaraganda 

siyrakroq uradi. Mashq qilib yurgan kishilar tinch turganda yurakdan bir daqiqada 

otilib  chiqadigan  qon  hajmi  mashq  qilmagan  kishilardagiga  qaraganda  ortiqroq 

bo’ladi.  Shunday  qilib,  mashq  qilib  yurgan  kishilarda  yurakning  qisqarish  soni 

kamayadi-yu, qonning sistolik va daqiqalik hajmi ko’payadi. 

Mashq  qilib  yurgan kishilarda sistolik hajmning ortishiga sabab shuki, yurak 

mushagi rivojlangan bo’ladi, binobarin, yurakning qisqarish kuchi ham oshadi. Bu 

7- jadvaldan ko’rinib turibdi. 

7-jadval