Axborot-kutubxona xizmati tizimi Reja: Axborot-kutubxona xizmati tizimining mazmuni va shakllari

Kutubxonalararo abonomentning yagona umumdavlat tizimi. Kutubxonalararo abonomentning markazlari. Kutubxonalararo abonementning yagona umumdavlat tizimi davlatlarning xo‘jalik-ma'muriy bo‘linishiga ko‘ra tuziladi, bunda kutubxonalar shaxobchalari va ilmiy axborot markazlarining joylashganligi, shu region kutubxonalari fondining xajmi va mazmuni (viloyat, shaxar, tuman) xisobga olinadi. Yagona umumdavlat tizimiga qaysi muassasaga qarashligidan va kitob fondining hajmidan qat'iy nazar hamma kutubxonalar kiritiladi.
Barcha kutubxonalar va ilmiy axborot markazlarining Kutubxonalararo abonement orqali bajaradigan xizmatining mazmuni quyidagicha bo‘ladi: abonentlarninng talablarini asl yoki ko‘chirma nusxalarda bajaradi, bunda o‘z kutubxonasi, ilmiy axborot organlari fondi yordam beradi, kelgan talab mazmuniga ko‘ra bibliografik qidirish ishini olib borish, kelgan talabning mazmuniga ko‘ra tegishli kutubxonalarga o‘z kutubxonasida bajarilmagan talablarni jo‘natish, abonentlar talabining bajarilishini va matbuot asarlaridan foydalanish muddatiga rioya qilinishini nazorat qilib borish, abonentlarni talablarning qaysi kutubxonalarga jo‘natilgani xaqida xabar bilan ta'minlash, ularni navbatga qo‘yish.
Kutubxonalararo abonomentning yagona umumdavlat tizimining asosiy bosqichlariuning markazlaridir. Kutubxonalararo abonomentning markazi bo‘lib, o‘z faoliyati doirasida, yo‘nalishida kutubxonalar fondidan kutubxonalararo abonoment orqali foydlanishni muvofiqlashtirib turuvchi kutubxona xizmat qiladi.
Kutubxonalararo abonomentning ma'muriy markazlari - bu aniq bir viloyat, tuman, shaxarning yirik kutubxonasi bo‘lib, u ma'lumot apparati, malakali kadrlar, nusxa ko‘chiruvchi vositalar, kutubxonalararo abonoment markazi vazifasini bajaruvchi aniq asosga ega bo‘ladi.
Ular o‘z navbatda quyidagicha bo‘linadi:

1. 
   universal
   
2. 
   tarmoq
   
3. 
   maxsus yoki ixtisoslashgan.
   

Universal markazlar – qoidaga ko‘ra davlat ommaviy kutubxonalari, tumanda tuman markaziy kutubxonasi, shaxarda-shaxar markaziy kutubxonasi, viloyat va Respublika miqyosida –Respublika yoki soha kutubxonasi.
O‘lka tarmoq markazlari bo‘lib turli tizim va muassasaga qarashli ilmiy va maxsus kutubxonalar xisoblanadi. Uning tarkibiga tibbiyot, qishloq xo‘jaligiga oid respublika va viloyat kutubxonalari, markaziy ilmiy texnika kutubxonasi, Fanlar Akademiyasining fundamental kutubxonasi hisoblanadi.
Kutubxonalararo abonoment tizimida ilmiy texnika axboroti muassasalari tarmoqlararo ma'muriy bo‘linmalari faol ishtirok etayotganligi uchun ular xujjatlarning maxsus turlari bo‘yicha maxsus markazlar deb belgilandi. KAAning maxsus markazlariga aloxida kitobxonlar guruhiga xizmat ko‘rsatayotgan respublika va viloyat kutubxonalari (masalan, ko‘zi ojizlar kutubxonasi) ham kiritilgan.
Kutubxonalararo abonoment markazlarining vazifalari:

• 
  Maxsus kutubxonalarning va tamoq tizimining kutubxonalararo abonoment faoliyatini muvofiqlashtirib borish;
  
• 
  Uslubiy raxbarlik va uslubiy yordam berish;
  
• 
  O‘z kitob fondidan abonentlar talabini bajarish va tegishli yo‘nalish bo‘yicha talablarni jo‘natish;
  

Kutubxonalararo abonementning tarmoq markazi bo‘lib, gumanitar va texnika fanlari bo‘yicha Alisher Navoiy nomidagi O‘zbekiston Milliy kutubxonasi, meditsinaga oid fanlar bo‘yicha Respublika meditsina kutubxonasi, pedagogika fanlari bo‘yicha Respublika ilmiy pedagogika kutubxonasi, tabiiy-ilmiy fanlar bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasining asosiy kutubxonasi markaz xisoblanadi. Milliy kutubxonada KAA masalasi bo‘yicha muassasalararo bo‘lim ishlab turibdi. Respublikada KAAning kelgusi taraqqiyoti quyidagi muammolarni xal qilishni talab etadi: yig‘ma kataloglar tuzish, KAA markazlarining moddiy-texnik asosini yaxshilash, kadrlar tayyorlash sifatini oshirish va boshqalar.