Автомобиль саноати корхоналарида маркетинг стратегияларини такомиллаштириш

CMIN/df =5,33; p-Value 0.001; CFI=0,762; GFI =0.9; RMSEA =0,148
2-расм. Автомобиль саноати корхоналарида маркетинг стратегияларини ишлаб чиқиш салоҳиятини аниқлаш модели¹⁰

Стандарт модель натижаларига кўра (F₁), автомобиль саноати корхоналари учун самарали маркетинг муҳити шаклланмаганлиги корхоналарда маркетинг стратегияларини ишлаб чиқиш бўйича асосий йўналишларни белгилаш имконини бермаяпти. Ўзбекистон автомобиль бозорида истеъмолга йўналтирилганлик, рақобат муҳити корхоналар маркетинг стратегияларини ишлаб чиқиш ва амалга ошириш имкониятлари чекланишига сабаб бўлмоқда, яъни W_(F1)=-0,03 коэффициентни ташкил этмоқда. Ўзбекистон автомобиль бозорида рақобат муҳитини шакллантиришга қаратилган барча зарур чоралар корхоналарнинг самарали маркетинг стратегияларини ишлаб чиқиш борасидаги фаолияти чекланишига олиб келмоқда.

Автомобиль саноати корхоналарида маркетингдан фойдаланиш ҳолати (F₂) уларда ишлаб чиқариш ва бозор имкониятлари ривожланишига ижобий таъсир этади. Яъни корхоналар амалиётида фойдаланилаётган маркетинг маълумотлар базаси мавжудлиги, мақсадли режаларнинг узоқ муддатлилиги, корхоналар замонавий ахборот коммуникация технологиялари билан етарлича жиҳозланганлиги, маркетинг стратегияларини ишлаб чиқиш салоҳиятини оширади ва унинг қиймати W_(F2)= 0,02 коэффициентни ташкил этган.
Ўзбекистон шароитида маркетинг стратегияларини ишлаб чиқиш ва уларни амалга оширишга кучли таъсир этувчи омиллар автомобиль саноати корхоналарида қўшилган қиймат занжирида иштирок этиш ҳисобланади (W_(F2)= 0,97). Олинган натижаларга кўра, корхоналарнинг ички ва ташки маркетинг доираси, маркетинг хизматларидан фойдаланиш кўламини корхоналарда маркетинг стратегияларини ишлаб чиқиш салоҳиятини оширишда энг муҳим омиллар сифатида белгилаш мумкин.
Республикамизнинг 2017 йилга ҳолатига кўра, автомобиль саноати корхоналари рақобат муҳитини шакллантиришга қаратилган барча чоралар маркетинг стратегияларини ишлаб чиқишга тескари боғлиқликка эга эканлиги аниқланди, бу ҳолат рақобат муҳитини шакллантиришга қилинган ҳаракатларни бозор тамойиллари асосида амалга ошириш ва маркетингни истеъмолчиларга йўналтирилганлик ҳолатида ташкил этиш лозимлигини белгилаб бермоқда.
Автомобиль саноати корхоналарининг қўшилган қиймат занжиридаги фаол иштироки, маркетинг микс ва ўзаро муносабатлар кўламини кенгайтириш бўйича кўрилаётган чоралар, ташқи бозорларда савдо уйларини ташкил этиш ва бошқа шу каби тадбирларни амалга ошириш халқаро бозорларга йўналтирилган маркетинг стратегияларини ишлаб чиқишни янада рағбатлантиради ва бу корхоналарнинг иқтисодий самарадорлигини оширишга олиб келади.
Диссертациянинг «Автомобиль саноатида маркетинг стратегия­ларидан фойдаланиш тенденциялари» деб номланган учинчи бобида Ўзбекистонда автомобиль саноатининг ривожланиш ҳолати таҳлил қилинган. Маркетинг стратегияларидан фойдаланиш имкониятлари кенгайиб бораётган автомобиль саноати корхоналарининг миллий ва жаҳон бозорларидаги фаолияти ва ривожланиш тенденциялари таҳлил қилинган. Таҳлиллар автомобиль саноати корхоналарида маркетинг стратегияларини ишлаб чиқиш бўйича муаммоларни аниқлаш имконини берган.
Ўзбекистон автомобиль саноати иқтисодиётнинг етакчи тармоғи бўлиб, ички бозорда талабнинг юқорилиги, стратегик аҳамиятга эга эканлиги, бошқа саноат тармоқларини ривожлантиришнинг асосий локомотиви ҳисобланганлиги, мамлакатнинг экспорт имкониятларини кенгайтириш ва асосий валюта тушумини таъминлашдаги ҳиссасининг юқорилиги билан ажралиб туради.
Ўзбекистон автомобиль саноатида етакчи ҳисобланган учта йирик автомобиль ишлаб чиқарувчи компания фаолият юритмоқда:
«GM Uzbekistan» қўшма корхонаси (енгил автомобиллар ишлаб чиқаради); «Самарқанд автомобиль заводи» МЧЖ (юк автомобиллари, микро автобуслар); «JV MAN Auto Uzbekistan» қўшма корхонаси (оғир юк ташувчи автомобиллар). Жаҳондаги нуфузли компаниялар билан тенг ҳуқуқли ва ўзаро манфаатли муносабатларни ўрнатишга асосланган ривожланиш стратегияси автомобилларнинг жаҳон стандартлари даражасида рақобатбардош бўлиши ва жаҳон бозорида муносиб ўрин эгаллашига хизмат қилмоқда.
Ўзбекистоннинг мустақил ривожланиши даврида автомобиль саноати корхоналари кенг миқёсли ислоҳотларни бошдан кечирди, автомобиль бозори ривожланишининг ўзига хос миллий стратегияси танланди ва унинг натижасида жаҳон автомобиллар бозорида ўз нуфузини оширишга ҳаракат қилиб, аҳолимизнинг автомобилга эҳтиёжларини қондириш борасида мустақилликка эришди. Автомобиль саноати Ўзбекистон иқтисодиётининг етакчи тармоғи сифатида 2017 йилда жами саноат маҳсулотлари ишлаб чиқаришдаги улуши 14 фоизни ташкил этди, унга жалб этилган инвестицияларнинг 14,5 фоизи тўғри келиб, жами 21,5 мингдан зиёд аҳоли иш билан банд.
Ўзбекистон Республикасида асосан енгил автомобиллар, автобуслар ва юк машиналарини ишлаб чиқариш етарлича ривожланган бўлиб, ишлаб чиқаришнинг ўзгариш динамикаси 3-расмда акс этган.