Avtomobil indd

Poliuretan smola asosidagi yelimlar. 
Poliuretan smola 
asosidagi yelimlarning adgezion xususiyati yaxshi bo‘lib, 
xona haroratida va qaynoq holda ishlatish mumkin. Yelim 
tayyorlashda poliefir va poliizotsianatlarning gidroksidlaridan 
foydalaniladi. Poliuretan smoialar asosidagi yelimlar metall va 
metallmas materiallarni yelimlashda ishlatiladi. Hosil qilingan 
birikmalar quyidagi xususiyatlarga ega bo‘ladi: neft mahsulotlari 
ta’siriga chidamli, titrash va zarb ta’siriga mustahkamligi 
yuqori, haroratning tezlik bilan o‘zgarishiga chidamli. 
Poliuretan smola asosidagi yelimlar Âèëàä 11Ê–1, Âèëàä 
13–2M, ÃÏÊ 24–11, ÊËÌ–1, ÐÓ–2, ÂÊ–5, ÂÊ–11 kabi 
markalarda ishlab chiqariladi. Bu yelimlar asosida hosil 
qilingan birikmalar ning siljishdagi mustahkamligi 3–20 MPa 
oralig‘ida bo‘ladi. Ularni minus 60 dan 200°C gacha ishlatish 
mumkin. Yelimlarni 6 oygacha (ba’zi bir markalari 12 oygacha) 
muddatda saqlash mumkin. 
Poliefirakrilatli yelimlar. 
Poliefirakrilatli yelimlar (masalan, 
siakrin)ning yopishtirish xossalari juda yuqori bo‘lib, u bilan 
istalgan materialni biriktirish mumkin. Xona haroratida bir 
daqiqada qotadi. Uning suvga chidamliligi past bo‘lganligidan 
kam ishlatiladi. Fenolkauchuk asosida olingan, qaynoq holda 
qotadigan yelimlarni yopishtirish xossalari yaxshi. 130–200°C 
haroratda va 0,5–1,2 MPa (5–12 kgk/sm
2
) bosim ostida 1–4 
soat mobaynida qotadi. Xona haroratida 24 soat, qizdirilganida 
esa 4 soat mobaynida qotadigan poliuretan asosida tayyorlangan 
yelimlar zaharliligi tufayli kam ishlatiladi. 
Polivinilxlorid polimerlari va sopolimerlari asosidagi yelimlar. 
Polivinilxlorid organik erituvchilarda yomon eriydi, shuning 
uchun ular plastizol deb ataluvchi plastifikatordagi pastasimon 
dispersiya ko‘rinishida 
ishlatiladi. 
Plastizol 
tarkibida 
polivinil xloriddan tashqari stabilizatorlar, to‘ldirgichlar, 
pigmentlar, adgezion qo‘shilmalar va boshqa moddalar 
bo‘ladi. Polivinilxlorid polimerlari va sopolimerlari asosidagi 
yelimlar Ä–1À, Ä–4À, Ä–7A, ÃÈÏÊ–133, ÏÔ–1À kabi 
markalarda ishlab chiqariladi. Bu yelimlar asosida hosil 
qilingan birikmalarning siljishdagi mustahkamligi 1,5–10 ÌPà 
oralig‘ida bo‘ladi. Ularni minus 60°C dan 130°C gacha ishlatish 
mumkin. Yelimlarni 1–3 oygacha muddatda saqlash mumkin. 
Ularni havo filtrlari qopqoqlarini quyishda, payvand choklarini 

---

338
339
jipslashda, moy filtrlari kartonli elementlarini yelimlashda, 
antikorrozion va shovqinga qarshi himoya vositasida ishlatiladi. 
Shuningdek, polivinilxlorid polimerlari va sopolimerlari 
asosida avtomobillarni ta’mirlashda ishlatiladigan Mars, Feniks, 
MC–1, ÐÅĖ kabi yelimlar ishlab chiqariladi. Ularni minus 
40 dan 80°C gacha haroratlarda ishlatish mumkin. Ularni 
saqlash muddati 3 oydan 1 yilgacha. Bu yelimlardan asosan 
avtomobil salonlari va kabinalarini pardozlashda foydalaniladi. 
12. 3- jadval