Avtomobil indd

Lok-bo‘yoq materiallari va ular asosidagi
qoplamlarni markalash
Mamlakatimizda lok-bo‘yoq materiallari 825–73- sonli 
Davlat standartiga ko‘ra, ular asosidagi qoplamlar esa 9. 032–
74- sonli Davlat standartiga ko‘ra markalanadi. 
9825–73- sonli Davlat standartiga ko‘ra loklar, gruntovkalar, 
shpaklovkalar va bo‘yoqlarni markalashda chapdan o‘ngga 
tomon o‘qiladigan 5 ta belgilar guruhidan foydalaniladi:
11. 1-jadval 
Asosiy plyonka hosil qiluvchilarning turlari
Polikondensatsiyalangan smolalar 
asosidagi lok-bo‘yoq materiallari
Polimerizatsiyalangan smolalar
asosidagi lok-bo‘yoq materiallari
Alkid-uretanli ..........................
АУ
Poliuretanli ..............................
УР
Gliftalli ....................................
ГФ
Fenoloalkidli ..........................
ФА
Kremniyorganik ......................
КО
Fenolli .....................................
ФЛ
Melaminli ...............................
МЛ
Siklogeksanli ...........................
СГ
Mochevinali (karbomidli) .....M
Ш
Ppoksidli ................................
ПП
To‘yingan polie

rli .................
ПЛ
Etriftalli ...................................
ЭТ
Pentaftallar .............................
ПФ
Ppoksi-e

rlar ..........................
ПФ
To‘yinmagan polie

rli ............
ПЭ
Tabiiy smolalar asosidagi lok-bo‘yoq 
materiallari
Bitumlar ..................................
БТ
Shellakli ................................
ШЛ
Kanifolli .................................
КФ
Yantarli ....................................
ЯН
Pritilgan moyli .......................
МА
Poliakrilli .......................................
АК
Poliakril smolalarining
sopolimerlari ..................................
АС
Alkid-stirolli ..................................
МС
Polivinilatsetatli .............................
БА
Neftepolimerli ................................
НП
Polivinilatsetalli .............................
БЛ
Ftoroplastli ....................................
ФП
Vinilatset sopolimerlari asosidagi ..
ВС
Perxlorvinilli ..................................
ХБ
Kauchukli .......................................
КЧ
Vinilxlorid sopolimerlari asosidagi
ХС
Selluloza e

rlari asosidagi lok-bo‘yoq 
materiallari
Asetobutiratosellulozali .................
АБ
Nitrosellulozali ...............................
НС
Atsetilsellulozali ..........................
АТС
Etilsellulozali ...............................
ЭТС

---

302
303
1- guruhga quyidagilardan biri kiradi: lok, gruntovka, 
shpaklovka, emal. 
2- guruhga 2 ta harf bilan ifodalanadigan asosiy plyonka 
hosil qiluvchilar ko‘rsatilgan bo‘ladi. 
Asosiy plyonka hosil qiluvchilar 4 ta guruhga ajratiladi 
(11.1-jadval). 
2- guruh belgisidan so‘ng chiziqdan keyin keladigan 3-guruh 
belgisi qoplamaning ishlatilish sharoitini belgilaydi. 
Vazifasiga ko‘ra lok-bo‘yoq materiallarining ishlatilishi:
Gruntovka va loklar ................................................................ 0
Shpaklovkalar ....................................................................... 00
Atmosfera ta’siriga chidamli ................................................... 1
Atmosfera ta’siriga chidamliligi
chegaralangan (yopiq joyda, xonada
foydalanish tavsiya etiladi) ...................................................... 2
Konservatsion ......................................................................... 3
Suv ta’siriga chidamli ............................................................. 4
Teri, rezina materiallarni tashqi
tomondan qoplash uchun ....................................................... 5
Moy va benzin ta’siriga chidamli ............................................ 6
Kimyoviy ta’sirga chidamli ..................................................... 7
Issiqlik ta’siriga chidamli (60°Ñ dan 500°Ñ gacha) ................. 8
Elektroizolatsion ..................................................................... 9
4- belgidagi 1, 2 yoki 3 ta raqam bilan ifodalanadigan 
belgi ushbu lok-bo‘yoq materialiga berilgan tartib raqamini 
ko‘rsatadi va 3- belgi bilan 4- belgi orasida chiziqcha bo‘ladi 
yoki uzilish bo‘lmaydi. 
5- guruh belgisida bo‘yoqning rangi ko‘rsatilgan bo‘ladi. 
Masalan, gliftal smola asosidagi gruntovka – ÃÔ–020, 
nitrolok asosidagi shpaklovka – HC–008. Tashqi qoplam hosil 
qilish uchun zangori himoyalovchi nitroemal – HC–11–15 
himoyalovchi-zangori. Atmosfera ta’siriga chidamli jigarrang 
moyli bo‘yoq MA–11 jigarrang ko‘rinishida belgilanadi. 
Lok-bo‘yoq materiallari asosida olinadigan qoplamlar 
chapdan o‘ngga qarab joylashtiriladigan quyidagi elementlar 
asosida belgilanadi:
– qoplamning asosiy materiali markalanishi (9825–73- 
sonli Davlat standarti bo‘yicha);
– tashqi ko‘rinishi bo‘yicha qoplam klassi (rim raqami bilan 
I dan VII gacha belgilanadi);
– qoplamning ekspluatatsiya sharoiti. 
Ekspluatatsiya sharoiti bo‘yicha qoplamlar quyidagi gu-
ruhlarga bo‘linadi: P – xona ichida chidamli (avtomobillarning 
ichini bo‘yashda ishlatiladi); A – atmosfera ta’siriga chidamli 
(avtomobil larning tashqi sirtlarini bo‘yashda ishlatiladi); T – 
issiqlik ta’siriga chidamli (termik sexlarning jihozlari bo‘yaladi); 
E – elektroizolatsiyalovchi (elektr uskunalari bo‘yaladi); X – 
kimyoviy ta’sirlarga chidamli (akkumulatorlarni ta’mirlash 
uchastkalarining uskunalari bo‘yaladi); XK – kislotalar ta’siriga 
chidamli; ÕØ – ishqorlar ta’siriga chidamli; Â – suv ta’siriga 
chidamli (yuvish uskunalarini bo‘yashda); Á – benzin ta’siriga 
chidamli (yonilg‘i baklari, yonilg‘i quyish uskunalari bo‘yaladi); 
M – moy va konsistent surkov materiallari ta’siriga chidamli. 
Masalan, moy ta’siriga chidamli melaminoalkidli qizil 
rangli qoplam quyidagicha markalanadi: Emal ÌË–12–90, 
qizil, II, M. 
11. 4.