Avtomobil indd

atmosfera ta’siriga chidamliligi
deyiladi;
– qoplamga shikast yetkazilganida avtokorxona sharoitida 
oson tiklanishi lozim;
– ommaviy tarzda foydalanish mumkinligi va arzon bo‘lishi 
lozim. 
Hozirgi paytda mavjud bo‘lgan lok-bo‘yoq materiallari 
yuqorida sanab o‘tilgan talablarning barchasiga to‘la javob 
bermaydi. Shu va boshqa sabablarga ko‘ra ko‘pchilik hollarda 
qoplam ko‘p qatlamli qilib tayyorlanadi. Qoplamni hosil qilgan 
har bir qatlam bir yoki bir nechta talabga javob berishi darkor. 
11. 2.
 Lok-bo‘yoq qoplami hosil qilish
Bo‘yashdan oldin sirtlar chang, iflosliklar, zang, pay-
vandlashda hosil bo‘lgan flus qoldiqlari, neft mahsulotlari, 
yog‘li dog‘lar, eski qoplam qoldiqlaridan tozalanadi. 
Bu maqsadlar uchun ko‘p sondagi mexanik, kimyoviy, 
elektrokimyoviy, termik, ultratovushli va boshqa usullardan 
foydalaniladi. Avtotransport korxonasida qo‘llash mumkin 
bo‘lgan detallarni bo‘yashga tayyorlashning oddiy operatsiyalari 
jumlasiga quyidagilar kiradi: erituvchilar yordamida sirtni 
yog‘sizlantirish: zanglagan yuzalarni metall cho‘tka va jilvir 
qog‘oz yordamida ketkazish. Lok-bo‘yoq qoplami hosil 
qilishga tayyorlangan sirtga qoplamning birinchi qatlami – 
grunt beriladi (11.1- rasm).
Gruntovkalar lok yoki emallarning yaxshi ilashishi uchun 
xiz mat qiladi, ular bo‘yaladigan sirt (metall, yog‘och) bilan 
lok-bo‘yoq qoplamalar o‘rtasida bog‘lovchi qatlam vazifasini 
o‘taydi. Gruntovkalar lok-bo‘yoq qoplamida muhim vazifani 
bajaradi, ya’ni pardaning qarshiligi yuqoriligi hisobiga metallni 
korroziyalanishdan saqlaydi. Gruntovka – grunt tashkil topgan 
material, odatda, kist, bo‘yoq sepuvchi moslama yoki botirish 
yo‘li bilan amalga oshiriladi. Sirtni bo‘yashga tayyorlash va 
gruntovkalash o‘rtasidagi vaqt juda qisqa bo‘lishi maqsadga 
muvofiq, chunki bu vaqtda sirtga chang o‘tirishi, yoki sirt 
zanglashi mumkin. Grunt quritilganida unchalik katta bo‘l-
magan qalinlikka (15–20 mkm) ega bo‘ladi. Gruntovka qilingan 
sirtdagi sidirilgan chiziqlar, hosil bo‘lgan pachoqlar to‘la 
saqlanadi. Detallarni tayyorlashda ular sirtida chiziqlar va turli 
notekisliklar bo‘lishiga yo‘l qo‘ymaslik lozim, mavjudlari esa 
mexanik ishlov berish yo‘li bilan bartaraf etiladi. Unda ham iloji 
bo‘lmasa, mahalliy va umumiy shpaklovkadan foydalaniladi. 
Mahalliy shpaklovka yuzadagi yirik notekisliklarni bartaraf 
etish uchun beriladi. Umumiy shpaklovka bo‘yaladigan butun 
sirtni silliqlash maqsadida beriladi. Mahalliy shpaklovkalashda 
tarkibida 75–80 foiz to‘ldiruvchi (bo‘r, oxra va boshqalar) 
bo‘lgan quyuq pasta (shpaklovka)dan foydalaniladi. Quriganida 
elastikligi yetarli bo‘lmasligi, darzlar va yoriqlar paydo 
bo‘lishini e’tiborga olib, bir marta surtishdagi qalinligi 0,5 mm 
dan ortmasligi lozim. Shpaklovkaning har bir qatlami (ularning 
soni ikkitadan ortmaydi) yaxshilab quritiladi va dag‘al abraziv 
jilvir qogozlar (N 80–120) yordamida jilvirlanadi va chang 
hamda abraziv kukunlardan tozalanadi. 
Zarur bo‘lganida, bo‘yaladigan umumiy sirtni tekislashda 
sirtga 50–100 mkm qalinlikda umumiy shpaklovka beriladi va 
quri tilganidan so‘ng kichik donali N 150–220 jilvir qog‘oz bilan 
jilvirlanadi. Umumiy shpaklovka bo‘yoq sepuvchi moslama 
yordamida beriladi. 
Ishlov berilgan shpaklovka, u bo‘lmaganida esa, grun-
tovkalangan sirtga bir necha qatlam bo‘yoq beriladi. Bo‘yoq 
qatlami soni qatlamning tashqi ko‘rinishi, ekspluatatsiya 
sharoiti va boshqa sharoitlarga asoslanib tanlab olinadi. 
11. 1- rasm.