Avtomobil elektr jihozlarini ishlatish, diagnostika qilish va

2.2.2. Generator qurilmalarini ishlatish va texnik
xizmat ko‘rsatish
Ekspluatatsiya jarayonida generator qurilmasi kuchlanish re-
lesi bilan akkumulator batareyasi (AKB)dan iborat elektr ta’mi-
noti tizimining ishonchli ishlashiga yuqori talablar qo‘yiladi, chunki
u bort tarmog‘ining nominal kuchlanishi (14 yoki 28 V)ni 

3 %
aniqlik bilan ushlab turishini ta’minlash kerak. Bu shu bilan bog‘-
liqki, kuchlanishning 

5 % o‘zgarishi yorug‘lik oqimining 

20 %
o‘zgarishiga va lampalar ish muddati ikki barobar kamayishiga olib
keladi. Sozlanuvchi kuchlanish qiymati 10—12 % o‘zgarishi bilan
AKBlarning ish muddati 2—2,5 barobar pasayishiga olib keladi.
Elektr ta’minoti tizimining ishlash sifati avtomobilning tejamkor-
ligiga sezilarli ta’sir ko‘rsatadi.
Avtomobillarga har 1-texnik qarov (ÒQ) o‘tkazish paytida ge-
nerator iflosliklardan tozalanadi, generator uzatmasi tasmasiga bo-
siladigan kuch tekshiriladi va zaruriyat bo‘lsa sozlanadi, genera-
tor va shkivning mahkamlovchi bolt hamda gaykalari qotiriladi.
Generator qurilmasining ishonchliligi dvigatelning qaysi qis-
mida joylashgani, generatorning dvigatelga mahkamlanish sifati,
generator uzatmasi tasmasining taranglik kuchiga va o‘t oldirish
kaliti ulagichi kontaktlari va (+) AKBdan (+) rele rostlagich zanji-
rining bog‘lovchi shtekerlaridagi o‘tish qarshiligiga bog‘liq bo‘ladi.

---

36
Avtomobillarga har 2-ÒQ o‘tkazish paytida generatorning tor-
tish vintlari hamda generator va kuchlanish rostlagichlariga tu-
tashadigan simlarning holati tekshiriladi. 25000 km yo‘l bosgan
yangi avtomobil hamda keyinchalik har 50000 km.dan keyin 2-
ÒQda cho‘tkalar hamda kontakt halqalari holati kuzatiladi.
Plastmassadan tayyorlangan cho‘tka ushlagichni qotiruvchi
2 ta vint bo‘shatilib, sug‘urib olinadi, yo‘naltiruvchi teshiklarda
cho‘tkalarning erkin harakati tekshiriladi, cho‘tkalar ham olinib
kuzatiladi, ularning balandligi o‘lchanadi, me’yoriy qiymatlar bilan
solishtiriladi. Agarda yo‘naltiruvchi teshik cho‘tka uning ushlagi-
chida qadalib qolgan bo‘lsa, u va uning devorlari benzin bilan nam-
langan vetosh bilan artiladi.
Kontakt halqalari yeyilgan yoki yuzasi notekis bo‘lsa, unga
ishlov beriladi va silliqlanadi. Halqa yuzasi kuygan yoki oksidlangan
bo‘lsa, shisha jilvir qog‘oz yordamida rotorning kichik tezligi bilan
aylantirilib tozalanadi. Elektr ta’minotining nosozliklarini izlashda
uni generator, kuchlanish relesi, zaryad va razryad zanjirlariga
ajratgan holda olib boriladi. Ko‘z bilan kuzatiladigan belgi ampermetr
ko‘rsatkichi hisoblanadi.