Avtomobil elektr jihozlarini ishlatish, diagnostika qilish va

2.11-rasm. Generatorni uyg‘otish zanjirini uzilishga tekshirish:
a — G250; b — G221.
a
b
2.10-rasm. Har xil generatorlarda zaryad zanjirini uzilishga tekshirish:
a — G250; b — G221; d — G273.
a
b
d

---

39
orasiga ketma-ket lampa va o‘t oldirish kaliti qo‘shiladi (2.12-rasm).
Uyg‘otish zanjirida nosozlik bo‘lmasa, lampa (asboblar) yonadi.
Agar lampa yonmasa, uyg‘otish chulg‘ami simi joyiga qo‘yiladi,
kuchlanish rostlagich «+» va «Ø» («30» va «50», «+» va «V»)
qisqichlardagi sim olinadi, bo‘shatilgan sim ushlagichlari bir-biriga
tekkiziladi va dvigatel ishga tushiriladi. Agar AKB zaryadlansa,
kuchlanish rostlagichda nosozlik borligini bildiradi.
Generator ishlamaganda uni tekshirish uchun uni kuchlanish
rostlagichsiz uyg‘otish kerak. Buning uchun uni «+» («30») klem-
masini uyg‘otish chulg‘ami klemmasi bilan birlashtiriladi va dvi-
gatel ishga tushiriladi. Agar AKB zaryadlansa (ampermetr zaryad
tokini, voltmetr generator kuchlanishini ko‘rsatsa, zaryad nazorat
lampasi o‘chsa), generatorda nosozlik yo‘qligini bildiradi.
Agar batareya zaryadi yo‘lda to‘xtab qolsa, yo‘riqnomada kel-
tirilgan usulda generator uyg‘otiladi va 20—30 daqiqa davomida
AKB zaryadlanadi. Undan keyin generator zaryad zanjiri uzib qo‘-
yiladi, AKBni yana zaryadlash 100—150 km yo‘l bosilgandan
keyin yoki zarurat bo‘lganda amalga oshiriladi.
2.12-rasm. Generator uyg‘otish zanjiri va chulg‘amini
uzilishga tekshirish:
a — G250; b — G221; d — 17.3701; e — G273.
b
e
a
d

---

40
Akkumulator batareyasi to‘la zaryadlanmaydi.
Dvigatel tirsakli valining har qanday aylanishlar
chastotasida zaryadlash AKBda ampermetr
kichkina zaryad tok kuchini ko‘rsatadi, faralar
ulanganda zaryad tok kuchi keskin kamayadi yoki
ampermetr zaryad tokini ko‘rsatadi, avtomobil
asboblar qutisidagi ampermetr yoki voltmetr
strelkalari keskin tebranishi kuzatiladi.
Asosiy nosozliklar: tasma bo‘sh tortilgan, moy-
langan yoki generator shkivi yeyilgan; kuchlanish
rostlagichi noto‘g‘ri sozlangan; generator zaryad
yoki uyg‘otish zanjirida kontaktlar zich emas.
Kuchlanish rostlagichining o‘zini noto‘g‘ri
sozlagan hollarda generator ishchi kuchlanish
qiymatlariga yeta olmaydi va AKBning to‘la
zaryadini ta’minlay olmaydi.
Generator kuchlanishini tekshirish uchun
uning «+» va «–» («30» va «–») qisqichlariga
voltmetr (2.14-rasm) ulanadi, faralar yoqi-
ladi va dvigatel tirsakli valining o‘rtacha ayla-
nishlar chastotasida kuch-
lanish o‘lchanadi. Agar u 1-
me’yorda keltirilgan qiymat-
larga mos kelmasa, kuch-
lanish rostlagichda nosozlik
bor yoki u noto‘g‘ri sozlangan.
Generator kuchlanishini ko‘-
paytirish uchun kontaktli
kuchlanish rostlagichlarda
prujinaning taranglik kuchi oshiriladi, kontakt-
siz rostlagichlarda tegishli rezistor boshqa qiy-
matli qarshiligiga almashtiriladi; integral rost-
lagichlar boshqasiga almashtiriladi.
Ampermetr yoki voltmetr strelkalarining
keskin tebranishi dvigatel tebranib ishlaganda
cho‘tkalar va rotor halqalari o‘rtasidagi kon-
takt davriy ravishda buziladi va tiklanadi, bu
holat generator uyg‘otish chulg‘ami zanjiri-
dagi va zaryad toki zanjirini bog‘lovchi simla-
2.13-rasm.
Generator
uyg‘otuvchi
chulg‘amini
kuchlash
rostlagichisiz
o‘lchash:
a — G250;
b — G221;
d — G272.