Avtomatika va energetika

8.5- rasm. O‘zgarmas ishchi tokli potensiometrning chizmasi.

Odatda, normal element (NE) vazifasini simob-kadmiyli galvanik Veston elementi bajaradi. Bu elementning elektr yurituvchi kuchi 20 °C da 1,0186 B ga teng. NE qayta ulagich S orqali qarshilik Rne uchlariga ulanadi va uning EYK yordamchi tok manbayi E ning EYK tomon yo‘nalgan bo‘ladi. Qarshilik R_r yordamida muvozanatlangan zanjirdagi tok kuchini rostlash bilan NGning strelkasi nolni ko‘rsatishiga erishiladi.

Bunday holda muvozanatlangan zanjirdagi tok kuchi quyidagicha ifodalanadi:

I = E_ne/R_ne = 1,0186/509,3 = 0,002000 A = 2 mA. (8.8)

Termojuftning TEYKni o‘lchashda S qayta ulagich K vaziyatdan O‘ vaziyatga o‘tkaziladi. Reoxord Rr ning C sirpang‘ichini siljitib, b va c nuqtalar orasidagi potensiallar ayirmasini termojuft E gacha tenglashtiriladi. Shu paytda termojuft zanjiridagi tok kuchi 0 ga teng, shuning uchun

U_bc = I_m•R_r, (8.9)

Bunda: m — sirpang‘ich C dan chap joylashgan reoxord qarshiligi qismi yoki

U_bc = (E_neR_K)mR_r. (8.10)

Agarda R_r, R_K va E_ne bir xil bo‘lib tursa, unda reoxordning sirpang‘ichi holatini o‘zgarmas tokda kuchlanish birligida (V) darajalash mumkin bo‘ladi.

Potensiometrlar 4 xil gabaritda ishlab chiqariladi: to‘la gabaritli (КСП4), kichik gabaritli (КСПЗ va КСП2), juda kichik gabaritli ko‘rsatuvchi КПП1, aylanma shkalali ko‘rsatuvchi КВП1 va ko‘rsatuvchi, o‘zi yozar КСП1. Asbobning o‘rtacha ta’mirlashgacha bo‘lgan xizmat qilish vaqti 10 yildan kam emas. Asbobichiga signal beruvchi va boshqaruvchi qurilmalar joylashtirilishi mumkin.

Termojuftning TEYKni aniq o‘lchashda magnitoelektr millivoltmetrdan, avtomatik potensiometrlarni tekshirish uchun o‘zgarmas tokda ishlaydigan laboratoriya potensiometrlaridan foydalaniladi: ko‘chma ПП-63 va ПП-70, namunaviy Р 332, P371, ularning aniqlik klassi 0,002 va 0,005 ni tashkil etadi.

9-Amaliy mashg’ulot