Автоматика асослари ва микропроцессор техникаси

7,2-расм. Ахборот узатишни ташкил этиш усуллари
а) дастурий-бошқарилувчи узатиш;
б) хотирага бевосита мурожаат (ХБМ).


Дастурий бошқарилувчи узатишда сўзларнинг узатилиши процессор регистрлари орқали бажарилади ва процессор дастурига мос келувчи командалар билан амалга оширилади.
Маълумотлар блокларини тезкор киритиш-чиқариш ва микропроцессорларни киритиш-чиқариш операцияларини бошқаришдан ажратишда хотирага бевосита мурожаат қилишдан фойдаланилади.
Хотирага бевосита мурожаат ТХҚ ва ХҚ орасидаги маълумотлар узатиш ва алоқа ўрнатишнинг микропроцессордан автоном бўлишини таъминлайдиган маълумот алмашув усули деб аталади. Хотирага бевосита мурожаат МПТ нинг умумий самарадорлиги ва ахборотни киритиш-чиқариш тезлигини ошириб уларни реал вақтдаги системаларда ишлашга қодирлигини бир мунча оширади.
Дастурланувчи периферия адаптерларининг пайдо бўлиши периферия қурилмаларини интерфейсга уланишини таъминловчи тизимларни лойиҳалашга олиб келди, бунда аппаратурани ишлаб чиқариш соҳаси дастурий таъминотни ишлаб чиқариш соҳаси билан уйғунлашади.
Умумий қўллланиладиган унифицирланган интерфейсли КИС дастурлаш ҳисобига эришиладиган универсал қўлланишга эга бўлади.
Дастурланувчи периферия адаптерлари қандайдир қўшимча ташқи мантиқий схемаларсиз турли периферия жиҳозларининг кенг тўплами учун интерфейсли КИС сифатида ишлатилиши мумкин.


Киритиш-чиқариш интерфейслари.
Тизим шинаси – магистралга ташқи қурилмаларнинг уланиши киритиш-чиқариш контроллерлари (КЧ интерфейслари) деб аталувчи электрон схемалар воситасида амалга оширилади. Улар электр сигналлари даражасига мос бўлади, шунингдек машина маълумотларини қурилма учун зарур бўлган форматга қайта ўзгартиради ёки тескариси. Одатда КЧ контроллерлари процессор билан биргаликда интерфейсли плата кўринишида конструктив бажарилади. Киритиш-чиқариш жараёнида ахборот икки кўринишда узатилади: бошқарувчи сўзлар (маълумотлар) ва хусусий маълумотлар ёки маълумот-хабарлар. Процессорнинг бошқарувчи маълумотлари (улар командали сўзлар ёки аломатлар деб ҳам аталади), маълумотлар узатиш билан бевосита боғлиқ бўлмаган ҳаракатларни амалга оширади, масалан қурилмани ишга тушириш, узиш-ажратишни таъқиқлаш ва б. Ташқи қурилмалардан узатиладиган бошқарувчи маълумотлар ҳолат сўзлари деб аталади; уларда аниқ аломатлар ҳақидаги ахборотлар ташкил топади, масалан қурилманинг маълумотни узатиш учун тайёрлиги, алмашув жараёнида хатолар мавжудлиги. Ҳолатлар одатда декодланган шаклда намоён бўлади – ҳар бир аломат учун бир бит.
КЧ операцияларида процессор мурожаат қиладиган битлар гуруҳидан иборат регистр КЧ портини ташкил этади. шунга кўра киритиш ва чиқаришни амалга ошириши мумкин бўлган ташқи қурилманинг умумий дастурий модели КЧнинг тўртта регистридан иборат бўлади: маълумотларнинг чиқариш регистри (чиқариш порти), маълумотларни киритиш регистри (киритиш порти), бошқариш регистри ва ҳолатлар регистри.