Avtomatika asoslari va ishlab cнiqarisн jarayonlarini avtomatlasнtirisн

8.5-rasm. Suv sarfini avtomatik 
to‘sqich sxemasi: 
 a)  bitta  tusqich;  б)  qo‘shaloq  to‘sqich; 
1- suv chiqaruvchi  qism; 2- suv tagidagi 
devorlar; 
3- 
qo‘shaloq 
egilgan 
kaziroklar;  4-  ko‘taruvchi  mexanizm;  5- 
suriluvchi to‘sqich;        
 
 
8.6-rasm. Suv sathini me’yorlovchi 
«Neyrpik» tipidagi gidravlik 
to‘sqichlarning sxemasi:  
a)  yuqori  bef  bo‘yicha;  б)  pastki  bef 
bo‘yicha;  в)  aralash  rostlovchi;  1-
qalqovich;    2-  to‘sqich;  3-  aylanish 
o‘qi; 4- qarshi yuk; 
 

---

 
100 
Gidrotexnika  inshootlarini  (GTI)  avtomatlashtirishda  suvni  sathini  tekis 
zatvorlar  yordamida  pastki  b’ef  bo‘yicha  stabillovchi  rostlagichning  tarkibiy 
sxemasini  ko‘rib  chiqamiz  (8.7.-rasm).  Suvni  berilgan  sathi  1-topshiriq  bergich 
(zadatchik)  yordamida  belgiladi  va  2-elementda  amalda  mavjud  sath  bilan 
solishtiriladi. 
Agar  belgilangan  sathdan  chetga  chiqish  mavjud  bo‘lsa  2-solishtirish 
elementi  3-kuchaytirish  bloki  (nol-organ)  yordamida  5-ishga  tushirgich  orqali  6-
elektr  yuritilgani  harakatga  keltiradi.  Buni  natijasida  sath  o‘zgarishi  qiymati 
ishorasiga  ko‘ra  7-zatvor  tengsizlik  yo‘qotilguncha  va  belgilangan  sath 
o‘rnatilguncha  ochiladi  yoki  yopiladi.  Sxemadan  ko‘rinadiki,  yopiq  zanjirli 
rostlash tizimi tarkibiga kanalning o‘lchash va rostlash elementlari 8-sath datchigi 
va 7-zatvor orasidagi masofaga  ega bo‘lgan qismi kiradi. Bu masofa  bir necha  un 
yoki yuzlab metr masofani o‘z ichiga olishi mumkin.  Shuning uchun bu holda 8-
datchik  oraligi  bilan  o‘lchangan  masofa  bilan  7-zatvor  oralig‘idagi  boshlang‘ich 
masofa  oralig‘ida  kechikish  vaqti  paydo  bo‘ladi  va  rostlash  sxemasiga 
proportsional-impulsli  rostlovchi  organ  –  4  kiritilishi  maqsadga  muvofiqdir.  Bu 
rostlagich  rostlash  vaqtida    kechikish  vaqtini  yo‘qotishga  xizmat  qiladi.  Bunday 
oraliqda  rostlash  jarayoni  to‘xtatiladi  va  zatvorning  elektr  yuritmasi  o‘chiriladi. 
Bunday  rostlagich  proportsional  -  integral  rostlagich  deb  yuritiladi,  chunki  bu 
xolda  berilgan  impulslar  vaqti  kelishmaslik  vaqtiga  proportsional  ravishda 
o‘zgaradi. 
 

---

 
101