Avtomatika asoslari va ishlab cнiqarisн jarayonlarini avtomatlasнtirisн

 
17.10-rasm. 5LP rusumli linter mashinasi elektr yuritmasining printsipial-
elektr sxemasi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
186 
18- BOB.  QISНLOQ XO‘JALIGI MAHSULOTLARINI SAQLASН 
VA DASTLABKI QAYTA ISНLASH JARAYОNLARINI 
AVTOMATLASНTIRISН 
 
18.1. Umumiy tushunchalar 
 
 
Ma’lumki fan–texnikaning O‘zbekiston Respublikasida jadal sur’atlar bilan 
rivojlanib borishi xalq xo‘jaligini barcha sohalarida sezilarli ravishda ilgarilashiga 
olib  kelmoqda.    Jumladan  qishloq  xo‘jaligini  isloh  qilingani  chuqurlashtirishning 
ustuvor  vazifalari  mamlakat  hayoti  va  iqtisodiyotida  agrar
 
sohaning  tutgan  o‘rni  
Respublikaning iqtisodiy mustaqilligini ta’minlash shu bilan birga xalq xo‘jaligini 
barcha  tarmoqlarida  isloxat  bosqichma  bosqich  amalga  oshirib  borishi  va 
rivojlantirishining muxim axamiyatga ega ekanligidan kelib chiqmoqda.  
O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  2010–2015  yillardagi  davrda 
qishloq  xo‘jaligini  iqtisodiy  isloxatlari  chuqurlashtirishi  Dasturi  to‘g‘risidagi 
farmonida  qishloq  xo‘jaligini  iqtisodiy  –  islohotlarni  chuqurlashtirishni  naqadar
 
muximligini  agrar  soha  bo‘yicha  quyidagilar  bilan  belgilanadi.  Agrar  sohada 
mamlakat  yalpi  ichki  mahsulotining  chorak  qismi  yaratiladi.  Agrar  soha  bilan 
ishlab chiqarish va intellektual salohiyatning yarmidan ortig‘iga bevosita aloqador 
va  shu  qatori  qishloq  ho‘jaligi  mahsuloti  mamlakat  eksporti  saloxiyatida  asosiy 
o‘rinni egallaydi.  
Mevalarni  saqlash  moslamasiga  ilmiy  yondoshish,  yangi  turdagi  meva–
sabzavot  saqlash  vositalarini  barpo  etish  va  uni  amaliyotda  qo‘llashdan  iborat. 
Buning  uchun  kerakli  haroratda  namlik  rejimini  qabul  qilishi,  qayta  ishlash, 
yuklash  va  tushirish  ishlarini  yuksak  unumdorlikka  ega  bo‘lgan  elektrlashtirilgan 
va avtomatlashtirilgan tarmoq yaratishdan iboratdir. Meva va sabzavotni uzoq vaqt 
saqlashda  saqlash  xonasi  holati  uning  sifatiga  va  saqlash  davomiyligiga      ta’sir 
qiladi.  Saqlash  faktorlari  bu  tashqi  muhit  ko‘rstgichlarining  rostlash  va  saqlash 
muddatini uzaytirishdan iboratdir.  
 
Bu faktlarga quyidagilar kiradi: 

---

 
187 
- harorat; 
- havo namligi;  
- saqlash xonasidagi xavo tarkibi; 
- havoning harakat tezligi. 
Bu  faktorlarni  amalga  oshirishda  qishloq  xo‘jalik  mahsulotlarini  sovutish 
qurilmalari  katta  o‘rinni  egallaydi.  Sovuq  –  bu  tez  buziladigan  meva  va 
sabzavotlarining  har  xil  mikrohujayralarini  keng  rivojlanishiga  to‘siq  bo‘ladigan 
konservatsiyalaydigan  muhit  hisoblanadi.  Sovutilgan  mahsulotlarning  sifati  o‘z 
holicha  qoladi  va  ular  o‘zining  qurishini  va  hazm  qilish  mazasini  yo‘qotmaydi. 
Yuqori  sifatli  sun’iy  sovuq  hosil  qilish  mashinalari  yordamida  sovutish  jarayoni 
bajariladi.  Bunda  sovutiladigan  ob’ekt  uchun  kerakli  bo‘lgan  sovutish  rejimlari 
avtomatik ravishda boshqariladi.  
 
Meva  -sabzavot  saqlash  omborida  uni  saqlash  uchun  mo‘ljallangan  olma, 
uzum,  kartoshka  va boshqa  kech  yetishtiriladigan  mahsulotlarni  sun’iy  sovutilgan 
holda saqlash qo‘llaniladi. 
 
Omborxonaga  saqlash  uchun  mahsulotlar  tayyor  holda  yashiklarga  va 
yashikga o‘xshash qutilarga joylashtirib olib kelinadi. Olib kelingan mahsulotlarni 
avtotarozilarda  o‘lchab  elektr  tushirgichlar  yordamida  tushiriladi,  ya’ni  saqlash 
kameralariga  olib  borib  joylanadi.  Uzumlar  tekis  yashiklarga,  olma  va  kartoshka 
yashikga  o‘xshash  qutida  saqlanadi.  Saqlash  xonalarida  ajratilgan  holda  sun’iy 
sovutilib  va  umumiy  holda  shamollatiladi.  Yashik  va  qutilar  shtabellardan  4–5 
metr  balandlikga  ko‘tarib  joylashtiriladi.  Saqlash  xonalariga  joylashtirilgan 
kartoshkalar  15  kun  ichida  davolanish  davrida  12
0
S  haroratda  saqlanadi  va  keyin 
15 –20 kun ichida saqlash haroratigacha sovutiladi. Uzum joylashtirilgandan keyin 
bir  sutka  davomida  saqlash  haroratigacha  sovutiladi.  Olmalar  esa  20  soat 
mobaynida sovutiladi.  
 

---

 
188