Avtomatik boshqarish va rostlash nazariyasi asoslari

1.2.3. Toydiruvchi ta’sirni kompensatsiyalash prinsipi
Ikkinchi tipdagi ochiq sistemaga toydiruvchi ta'sir bo‘yicha 
avtomatik kompensatsiyalovchi sistema mos keladi (1.8-rasm).
l&rasm.
Bu tipdagi sistemaga misol 1.9 - rasmda ko'rsatilgan bo‘lib, u 
o'zgarmas tok generatori klemmalarida yuklama o‘zgarganda uning 
kuchlanishini stabil ushlab turish vazifasini bajaradi. Bu sxemada 
generator toki I bo'yicha signal R qarshilikdan olinadi va berilgan 
kuchlanish Ub«r bilan taqqoslashda hosil boMgan boshqaruv kuchlanishi 
Ub kuchaytirgich K kirishiga beriladi. Kuchaytirgich chiqishidagi Uq 
kuchlanish qo‘zg‘atish chulg‘amiga beriladi va shu 
parametmi 
o'zgartirish orqali generator kuchlanishi boshqariladi.
14
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Sistema elementlari kuchaytirish koeffitsiyentlarini shunday hisob- 
lash va tanlash mumkinki, bu holda kompensatsiya koeffitsiyenti k = 1, 
k <1 yoki k >1 bo‘lishi mumkin.
Agar k = 1 bo‘lsa, toydiruvchi ta'sir Z boshqariladigan kattalikka 
hech qanday ta'sir ko‘rsatmaydi, ya’ni sistema Z ga nisbatan invariant.
Agar k < 1 bo‘lsa, sistema toy- 
K>1 diruvchi ta'simi yetarli bo‘lmagan 
darajada 
kompensatsiya 
qiladi. 
Uchinchi holatda, ya’ni k > 1 boMgan 
holda keragidan ortiqcha kompen- 
satsiyalash amalga oshiriladi. 1.10 -
rasmda 
kuchaytirish 
koeffitsiyen- 
tining 3 ta holatiga mos keluvchi 
generator kuchlanishining I tokka 
bogMiq ravishda o'zgarish grafiklari 
keltirilgan. Bu grafiklardan invariantlik, toydiruvchi ta'simi yetarli va 
etarli boMmagan darajada kompensatsiya qilish hollarini ajratib olish 
mumkin.
Ushbu sistemaning afzalliklari shundan iboratki, uni qoMlash orqali 
bitta yoki bir nechta toydimvchi ta’sirlaming sistema aniqligiga ta'sirini 
kamaytirish yoki yo‘qotish mumkin. Shu bilan birga obyektning
1.10-rasm.
15
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

matematik tavsifi boiishi shartligi va sistemaning aniqligi uning o‘zi 
ishlab chiqaradigan ta’sirlardan tashqari barcha toydiruvchi ta’sirlarga 
bogiiqligi uning kamchiliklari sirasiga kiradi.