Avtomatik boshqarish va rostlash nazariyasi asoslari

1.2.4. Og‘ish prinsipi (yopiq sistemalar)
Yopiq sistemalarda boshqarish qurilmasi kirishiga berilgan ta’sir Uo 
va chiqish kattaligi u bo‘yicha ta'sirlar beriladi (1.11-rasm). Bu sistema 
teskari bogManishga ega bo‘lib, u £=y0 - y farq asosida ishlaydi. Bu 
prinsip 
og'ishprinsipi
deyiladi.
E
BQ
X
BO
\
f
1.11-rasm.
16
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

1.12-rasmda o'zgarmas tok generatori kuchlanishini stabil ushlab 
turishga mo'Ijallangan, og'ish prinsipi asosida ishlovchi yopiq sistema 
ko‘rsatilgan. Chiqish kattaligi Ug bo'yicha signal p-Ug kuchlanish 
bo‘lgichdan olinadi va berilgan kuchlanish Uber bilan taqqoslanib, 
boshqarish kuchlanishi Ub ko'rinishida K kuchaytirgichga uzatiladi. 
Kuchaytirgich chiqishidagi kuchlanish Uq orqali generator kuchlanishi 
boshqariladi. Og‘ish kattaligi 
%
sistemaning kuchaytirish koeffitsiyentiga 
bog‘liq va astatik sistema muvozanat rejimida bo'lganda bu kattalik 
nolga teng bo‘ladi.
Sistemada chiqish kattaligi (boshqariladigan kattalik) doimiy nazorat 
qilib turiladi va barcha toydiruvchi ta'sirlar bartaraf qilinadi. (3 
koeffitsiyenti kuchlanish boigichga ulangan qarshiliklar nisbati sifatida 
topiladi.
Og‘ish prinsipi avtomatik boshqarish nazariyasida eng ko‘p 
ishlatiladigan prinsipdir. Hozirgi paytda deyarli barcha avtomatik 
boshqarish sistemalari yopiq hisoblanadi.
Ochiq va yopiq sistemalami o‘zaro taqqoslash maqsadida generator
AUyopiq 
ochiq holdagiga qaraganda 
(AUochiq) 
ancha kichik va bu yopiq 
sistemaning afzalligidan dalolat beradi.
Umumiy holda yopiq sistemalar quyidagi afzalliklarga ega:
• sistema elementlari matematik tavsifiga o‘ta yuqori aniqlik talab 
qilinmaydi;
• sistema barcha toydiruvchi ta’sirlarga nisbatan sezgir.
Sistemaning kamchiligi katta bo‘lmagan og‘ishni mavjudligi bilan
bog‘liqdir.
kuchlanishini 
doimiy 
ushlab turish bo'yicha 
ishlovchi ochiq va yopiq 
avtomatik 
boshqarish 
sistemalarida 
yuzaga 
keluvchi 
kuchlanish 
tushuvlarini (AUochjq va 
AUy0pjq) ko‘rib chiqamiz.
0
I
1.13 - rasmdagi gra-
fiklardan 
ko‘rinadiki,
1.13-rasm.
sistema 
yopiq 
bo‘lgan
holdagi kuchlanish tushuvi
17
www.ziyouz.com kutubxonasi

---