Avtomatik boshqarish va rostlash nazariyasi asoslari

1.2.5. Kombinatsiyalashgan boshqarish sistemalari
Bu sistemada og‘ish va toydiruvchi ta’simi kompensatsiya qilish 
prinsiplari mujassamlashtirilgan bo'lib, shuning uchun stabilizatsiya 
qilish yoki dasturli boshqarishda yuqori aniqlikka erishilishi mumkin.
BQ
I
BO
1.14-rasm.
1.2.6. Funksional va struktura sxemaiari
Boshqarish sistemalarini tasvirlashda funksional va stmktura 
prinsiplaridan foydalaniladi va mos ravishda qurilgan sxemalar 
funksional va struktura sxemalari
deyiladi.
Sistemaning har bitta elementiga bitta aniq zveno (bo‘g‘in) mos 
keladigan sxema 
funksional sxema
deyiladi. Bu sxemada elementlar 
o‘zlarining vazifalari, tiplari va bajaradigan funksiyalariga qarab 
farqlanadi. Struktura sxemasida esa signalni o'zgartirish bo'yicha har 
bitta matematik operatsiyaga aniq bir zveno mos keladi.
Yuqorida ko‘rib o‘tilgan barcha obyektlar 1.1. a-rasmda ko'rsatilgan 
funksional sxemalar ko‘rinishida tasvirlanishi mumkin. Bu holda X, Z, F 
tashqi ta'sirlar va chiqish kattaligi (boshqariladigan kattalik) Y bitta 
strelka orqali tasvirlanishi mumkin.
Struktura sxemalarda yig‘uvchi tugun (summator) to'rtta sektorga 
bo‘lingan doira ko‘rinishida ko‘rsatiladi. Agar sektorga kirayotgan sig- 
nal musbat ishoraga ega bo‘lsa, u bo'yalmaydi, manfiy ishorali signal 
kirayotgan sektor esa bo‘yaladi. Struktura sxemalariga misollar
1.15-rasmda keltirilgan.
18
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

1.15-rasm. a) chiqishda nasosga bo‘Igan rezervuar; b) chiqishda ventil boMgan rezervuar.
Bu struktura sxemalari 1.14 - rasmda keltirilgan va chiqishida nasos 
o'matilgan yoki faqat oddiy ventil bo‘lgan rezervuarlarga mos keladi.
Deyarli barcha avtomatik boshqarish sistemasi yoki avtomatik 
rostlash sistemasini (ARS) quyidagi kattalashtirilgan fiinksional blok 
sxema ko'rinishida ko'rsatish mumkin (1.16 — rasm).