|
10.2. МОЛ ЕТКАЗИБ БЕРУВЧИ ВА ПУДРАТЧИЛАР БИЛАН ҲИСОБ-КИТОБЛАРНИНГ АУДИТИ
Мол етказиб берувчи ва пудратчилар билан ҳисоб-китоблар аудитининг асосий вазифаси ҳисоб-китоб ҳолати тўғрисидаги маълумотлар ҳақиқий ва қонунийлиги, ҳисоб-китоб ва молиявий интизомга риоя қилиниши ва у корхона тўлов қобилиятига таъсирини текшириш, қарзлар ҳақиқийлигини аниқлашдан иборат.
Юқорида қайд этилган ҳисоб-китобларни текшириш учун маълумот манбаси бўлиб маҳсулотлар (ишлар, хизматлар)ни етказиб беришга оид шартномалар, ҳисоб-китоблар бўйича ўзаро солиштирув далолатномалари, ҳисоб-китобларни инвентарлаш далолатномалари, тўлов ҳужжатларининг нусхалари, сотиб олиш дафтари, 6010, 4310, 5010, 5110, 5210-сонли ва бошқа ҳисобварақлар бўйича ҳисоб регистрлари (рўйхатлар, журнал-ордерлар, машинограммалар), Бош китоб, бухгалтерия ҳисоботи ва бошқалар.
Ҳисоб-китоблар аудитининг умумий режаси ва дастурини тайёрлаш учун, 3-сонли "Аудитни режалаштириш" Аудиторлик фаолияти миллий андозаси (АФМА)нинг 19-бандига мувофиқ, аудиторлик ташкилоти мижознинг ч ички назорат тизими самарадорлигини баҳолайди. Агар ички назорат тизими ишончсиз бўлган маълумотлар вужудга келиши тўғрисида далолат берса ёки ишончсиз маълумот мавжудлигини аниқласа, у самарали деб ҳисобланади.
Аудиторнинг ихтиёрига қараб мазкур текширувлар ёзма ва оғзаки тестларни ўтказиш, ички назорат тизими муолажаларини кузатиш ва бошқа усуллар ёрдамида амалга оширилади.
Мол етказиб берувчилар ва пудратчилар билан ҳисоб-китобларни текширишда аудитор, авваламбор, товар-моддий бойликлар (ТМБ) сотиб олиниши учун асос бўлган дастлабки ҳужжатлар мавжудлиги ва тўғри расмийлаштирилганлигини аниқлайди. Масалан, мол етказиб бериш, ишларни бажариш, хизматларни амалга ошириш бўйича тузилган шартномалар Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик Кодекси талабларига мувофиқ амалга оширилганлиги текширилади. Сўнгра мол етказиб берувчилар ўз мажбуриятларини тўлиқ ва ўз вақтида бажарганликлари, мол етказиб берувчиларга ёки улар корхона олдида қарзи вужудга келган санаси текширилади. Субъектлар томонидан Ўзбёкистон Республикаси Фуқаролик Кодекси талабларига тўлиқ ҳажмда ва
73
белгиланган муддатларига атайин риоя этмаган ҳолда амалга оширган келишувлари ҳақиқий эмас деб ҳисобланади.
Ички назорат тизими ва бухгалтерия ҳисоби ҳолатини текширишга оид тестлар намунаси 10.1.-жадвалда келтирилган.
10.1-жадвал Мол етказиб берувчилар ва пудратчилар билан ҳисоб-китоб операциялари бўйича ички назорат тизими ва бухгалтерия ҳисоби
__^ ҳолатини текширишга оид тестлар
Т. Савол мазмуни ёки Жавоб мазмуни Бел- Аудиторнинг
р. ўрганиладиган объект (текширув ги хулоса ва
натижаси) қарорлари
Т| " 2 1 3 I 4 Г 5
А. Ички назорат
1 Мол етказиб берувчи-лар ва пудратчилар билан барча шартно-малар мавжудлиги ва тўғри расмийлашти-рилганлиги
2 Мол етказиб берувчи-
лар билан ўзаро ҳис-
об-китоблар бўйича
солиштирма далолат-
номалари тузилганли-
ги:
а) керак бўлганда;
б) ҳар чоракда;
б) йил охирида
3 Солиштирма далолат-
номалари тузилган
мол етказиб берувчи-
ларнинг нисбати:
а) 100%
б) 75%
в) 50%
г) % кўрсатилсин
4 Олинган товар-моддий
бойликларнинг амал-
даги миқдори мол ет-
казиб берувчилар ҳи-
собварақ-фактурала-
рида кўрсатилган миқ-
дорлар билан фарқ
қилган ҳолда далол-
атнома тузишда ким
иштирок этади?
Барча шартнома-
лар тўғри расмий-
лаштирилган ва
мавжуд, лекин
ҳуқуқшунос томо-нидан имзоланма-
ган
Керакли бўлганда ва албатта йил охирида
75% ни ташкил этади
Далолатнома раҳ-бар, омборчи, мол етказиб берувчи ёки бетараф таш-килот вакили тар-кибида ташкил этилган комиссия томонидан тузи-лади
Нз Назорат қониқар-ли, сабабларини аниқлаш лозим
Нз Назорат қониқар-ли
Нз Назорат қониқар-ли. Солиштирма далолатномалари-ни танлаб текши-риш лозим
Нз Назорат қониқар-
ли
74
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
5
|
Мол етказиб бе-рувчилардан товар-моддий бойликларни қабул қилишда ким ишончномалар олиш ҲУҚУҚИга эга?
|
Ишончномалар олиш ҳуқуқига эга бўлган ■ шахслар рўйхатини тас-диқловчи буйруқ қабул қилинмаган
|
Н2
|
Рўйхатда бўлма-ган шахслар то-монидан ишончно-ма олиш эҳтимо-ли мавжуд
|
6
|
Ишончнома бўйича ма-териаллар омборга ки-рим қилинганлигини тасдиқловчи ҳужжат-лар белгиланган муд-датдан кейин топши-риш ҳолатлари бўлган-ми?
|
Танлаб олиб на-зорат олиб бори-лади
|
Н2
|
Хатолар содир этилиши эҳтимоли
мавжуд
|
7
|
Мол етказиб берувчи-ларнинг ҳисобварақ-фактуралари алоҳида дафтарга қайд этила-дими?
|
Иўқ, қайд этил-майди
|
Н2
|
Ҳисобварақ-фак-туралар расмий-лаштирилиши ва ЦЦС ҳисобланиши танлаб олиб тек-ширилиши лозим
|
|
3. Ҳисоб тизими
|
8
|
Мол етказиб берувчи-лар билан ҳисоб-китоб-ларни ҳисобга олиш бўйича ягона ҳисоб сиёсати мавжудми?
|
Мол етказиб бе-рувчилар билан ҳисоб-китобларни ҳисобга олиш усули белгилан-ган
|
Нз
|
Солиқлар ҳисоб-ланишини текши-риш лозим
|
9
|
Мол етказиб берувчи-лар билан ҳисоб-китоб-ларни таҳлилий ва синтетик ҳисоби муво-фиқлиги текширила-дими?
|
Ҳар ойда текши-рилади
|
Нз
|
Танлаб олиб тек-ширув ўтказиш лозим
|
Ю
|
Хўжалик операцияла-рини акс этиш учун ҳисобварақларни (6010, 4010-ҳисобварақларни дебети ва кредити бўйича) намунавий корреспондентланиш чизмаси ишлаб чиқил-ганми?
|
Йўқ, ишлаб чи-қилмаган
|
Н2
|
Бухгалтерия ҳисо-бида хатоликларга йўл қўйиш эҳти-моли бор
|
11
|
Мол етказиб берувчи-лар ва пудратчилар билан ҳисоб-китоблар ҳисобининг чизмаси ишлаб чиқилганми?
|
Фақат ҳисобва-
рақларнинг ишчи режаси белги-ланган, чизмалар йўқ
|
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
