Audit va iqtisodiy tahlil

1.2
 
. To‘g‘ri soliqlar hisobi va auditi, uning vazifalari va muhim jihatlari 
Soliqlar hisobi iqtisodiyotini erkinlashtirish sharoitida muhim rol o‘ynaydi. 
Korxonalarda buxgalteriya hisobini, shuningdek uning bir qismi bo‘lmish soliqlar 
8
Dandan Dang, Hongsheng Fang, Minyuan He. Economic policy uncertainty, tax quotas and corporate tax burden: 
Evidence 
from 
China. 
China 
Economic 
Review, Volume 
56, 2019, Article 101303. 
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1043951X19300562 

---

15 
hisobini to‘g‘ri tashkil qilish ishlab chiqarish samaradorligini oshirish uchun 
muhim ahamiyat kasb etadi. 
Har bir korxonada buxgalteriya hisobi vositasi orqali xo‘jalik faoliyatini 
o‘rganish soliqlar hisobi bo‘yicha tegishli ma’lumotlar bilan ta’minlovchi vositalar 
bo‘lib hisoblanadi. Avvalambor korxonaning ishlab chiqarish samaradorligini 
oshirishda buxgalteriya hisobi alohida o‘rin egallaydi. Korxonalar faoliyat turidan 
qat’iy nazar ular o‘z faoliyatini buxgalteriya hisobisiz yurita olmaydi, shuning 
uchun buxgalteriya hisobi korxonaning ajralmas bir qismi bo‘lib hisoblanadi.
Korxonalar xo‘jalik faoliyatida soliqlarning moliyaviy hisobini tashkil etish 
hamda yuritish bo‘yicha bugungi kunda yurtimizda bir qancha me’yoriy-huquqiy 
hujjatlar ishlab chiqilgan. Jumladan, “Auditorlik faoliyati to‘g‘risida”gi, 
«Buxgalteriya hisobi to‘g‘risida»gi Qonunlar, Soliq kodeksi, Buxgalteriya 
hisobining milliy standartlari, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 
1999-yil 5-fevraldagi 54-sonli qarori bilan tasdiqlangan «Mahsulot (ish, 
xizmat)larni ishlab chiqarish va sotish xarajatlari tarkibi hamda moliyaviy 
natijalarni shakllantirish tartibi to‘g‘risida»gi Nizom, 2005-yil 24-fevraldagi 
«Yuridik shaxslarga soliqlar, bojxona va majburiy to‘lovlarni byudjetga to‘lash 
bo‘yicha berilgan imtiyozlarni rasmiylashtirish va buxgalterlik hisobida aks ettirish 
tartibi to‘g‘risida»gi Nizom, 2005-yil 24-iyundagi «Tadbirkorlik sub’ektlarining 
xo‘jalik 
sohasidagi 
huquqbuzarliklari 
uchun 
moliyaviy 
javobgarligini 
erkinlashtirish to‘g‘risida»gi PF-3662 sonli qaror va farmonlari qabul qilindi.
Hozirgi vaqtda mamlakatda mavjud bo‘lgan buxgalteriya hisobi va hisoboti 
tizimini bozor iqtisodiyoti talablariga muvofiqlashtirish iqtisodiyotning eng 
dolzarb muammolaridan biri hisoblanadi.
Hozirda yurtimizda olib borilayotgan islohotlar, shuningdek buxgalteriya 
hisobining isloh qilinishi, ya’ni uni xalqaro standartlarga moslashtirilishi, eng 
avvalo, xalqaro tajriba amaliyotidan kelib chiqqan holda, buxgalteriya hisobining 
boshqaruv hisobi, moliyaviy hisob va soliq hisobiga ajratilgan holda tashkil 
qilinishi nafaqat xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning, balki barcha manfaatdor 
tomonlarning, shu jumladan davlatmizning iqtisodiy istiqbolini oshirish uchun ham 

---

16 
xizmat qilmoqda.
Bugungi kunda buxgalteriya hisobi nazariy va amaliy jihatdan 
takomillashib ularning turlari shakllanib bormoqda. Quyidagi jadval orqali 
buxgalteriya hisobining yuqorida aytilgan turlarini ko‘rishimiz mumkin. 
3-jadval