Atrof-muhitni muhofaza qilishdagi eng dolzarb muammolar

Ion-almashinish jarayonining mohi₇ati. Ion-almashinish reaksiyasi quyidagicha boradi:
kationit bilan ta’sirlashganda:
RSO₃H + NaCl RSO,Na + HCI
anionit bilan ta’sir1ashganda
ROH + NaC1 RC1 + NaOH.
fon-almashinish ekvi alent munosabatda boradi va ko‘pincha qaytar hisoblanadi. Iön-almashinish reaksiyalari almashinuvchi ionlar kimyoviy potensiallarining farqi natijasida sodir bo‘1adi. Umumiy ko‘rinishda bu reaksiyalarni quyidagicha yozish mumkin:
mA + RGB mRA + B.
Reaksiya muvozanat hosi1bo‘1guncha davom etadi. Muvozanat hosil bo‘1ishi dinamik rejimga, almashinuvchi ionlarning konsen- tratsiyasiga, ionit donalarining tuzilishiga bog‘1iq.
Moddalarni o‘tkazish jarayoni bir nechta bosqichda borishi mumkin: 1) suyuqlik oqimi yadrosidan A ionlarini ionit donalarini o‘rab turuvchi suyuq pardaning tashqi chegaraviy yuzasiga olib o‘tilishi; 2) chegara qatlam orqali ionlar diffuziyasi; 3) fazalarning ajralish chegarasida ionni ionit donasiga o‘tishi; 4) ionit donasi ichidagi A ionlarning ion-almashinuvchi funksional gruppalarga diffuziyasi; 5) A va B ionlarni ikkiyoqlama almashinishining kimyoviy reaksiyasi; 6) ionit donlarining ichidagi B ionlarining fazalarning ajralish chegarasidagi diffuziyasi; 7) B ionlarining fazalarning ajralish chegarasi orqali suyuqlik pardasining ichki yuzasiga olib o‘tilishi; 8) B ionlarining parda orqali diffuziyasi;
9) B ionlarining suyuqlik oqimi yadrosiga diffuziyasi.
Ion-almashinish tezligi eng sekin boradigan bosqichlar — suyuqlik pardasidagi diffuziya yoki ionit donasidagi diffuziya bilan aniqlanadi. Ion-almashinishning kimyoviy reaksiyasi tez boradi va jarayonning umumiy tezligini belgilamaydi.
lonitlarning regeneratsiyasi. Kationitlar 2—8 li kislota eritmalari bilan regeneratsiyalanadi. Bunda ular H-shaklga o‘tadi. Regeneratsion eritmalar (e1yuat1ar)da kationlar mavjud. Kationlar yuvilgandan so‘ng, masalan, ulardan osh tuzini o‘tkazish orqali Na-shaklga o‘tkazi1adi. Bunda kationitni kislota bilan regene- ratsiyalashda hosil bo‘1gan H-funksional gruppa Na-gruppalarga almashinadi, zaryadlantirish uchun ishlatiladigan osh tuzi esa HCl ga o‘tkazi1adi. Ishlatilgan anionitlar 2—6 li ishqor eritmasi bilan regeneratsiyalanadi. Anionitlar bunda OH-shaklga o‘tadi.
Konsentrlangan ko‘rinishdagi elyuatlarda oqova suvlardan ajratib olingart barcha anionlar mavjud bo‘1adi. Zarur bo‘1sa, regeneratsiyalanayotgan anionitdan NaC1 ni o‘tkazish yo‘li bilan OH-shakldan Cl-shaklga o‘tkazi1ishi mumkin. Ishlatilgan zaryadlangan eritmalarda o‘yuvchi natriy yig‘i1adi.
Kislota va ishqor eritmalari ko‘rinishidagi elyuatlar neytralla- nadi yoki qimmatbaho moddalarni regeneratsiyalash maqsadida ularga ishlov beriladi. Kislota va ishqorli elyuatlarni aralashtirish, shuningdek, kislota va ishqorlarni qo‘shimcha ravishda berilishi natijasida neyırallash jarayoni boradi.
Regeneratsiya darajasi ( da) quyidagi formula orqali aniq- lanadi:
= 1008_k / Bp ,
bu yerda^{; 8}_k — qayta tiklangan almashinish sig‘imi; — to‘liq almaşhinish sig‘imi. Regeneratsiya darajasiga ionitning turi, to‘yingan qatlamning tarkibi, regeneratsiyalanayotgan moddaning tabiati, konsentratsiyasi va sarfi, harorat, ta’sir1ashish vaqti va reagentning sarfi ta’sir etadi.