Atmosferani Ifloslantiruvchi Radioaktiv Moddalar

Tabiatda tarqalishi. Tellur tarqoq element. Yer po’stining massa jihatdan taxminan 1 x 10^-7 foizni tashkil etadi. Tellur tabiatda og’ir metallarning sulfidli rudalari tarkibida va mustaqil minerallari- kalaverit Au₂Te, tetredemit Bi₂ Te₂S, krennerit (AuAg) Te₂, ressit Ag₂Te, tellur vismutit Bi₂Te₂ holida uchraydi. Tabiiy telluridlarning 40 ga yaqin turi mavjud. Ulardan asl metallar Au, Ag, Pt, Pd ajratib olinadi.

Tellur oqish-kulrang, metalday yaltiroq, mo’rt kristall modda, zichligi 6,25g/sm³, suyuqlanish temperaturasi 450°, qaynash harorati 990°. Tellur yarim o’tkazgich xossasiga ega. Tellur ishqorlarda sekin, zar suvida yaxshi eriydi. Tellurning organik birikmalari nihoyatda zaharli.

Sanoatda. Sanoatda olinadigan tellurning asosiy qismi telluridlar sintez qilish va yarim o’tkazgichlar uchun sarflanadi. Tellurli materiallardan mikroelektronika uchun kerakli yarim o’tkazgich pardalar tayyorlanadi. Tellurning o’zi rezina va shisha sanoatida ishlatiladi. Metallurgiyada mexanik xossalarni yaxshilovchi legirlovchi qo’shimcha sifatida (asosan qo’rg’oshinga) qo’llaniladi. Bundan tashqari televizor trubkalari, dozimetr, nurlanish hisoblagichlari, magnit asboblari, termogeneratorlar va boshqalarda ishlatiladi.

Tellurning turli metallar bilan birikmalari quyosh batareyalari, lazerlar, radioaktiv nurlanish hisoblagichlari tayyorlashda qo’llaniladi. Vismut va surma telluridlar termoelektr generalar uchun zaruriy materiallardir.