Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları Öğr. Gör. Ali Yayla

Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları Öğr. Gör. Ali YAYLA 
 
Sayfa 136 / 174
her zaman ve kesin olarak kapatılmasını esas alan bir 
değişikliğin yapılması, 
c.
Sovyetler Birliği’nin Besarabya’yı ve Bulgaristan’ın 
Dobruca’yı topraklarına katmaları halinde Türkiye’nin 
tarafsız kalması. 
Görüldüğü gibi, Sovyetler Birliği, bu önerileriyle Boğazlar statüsü-
nün kendi lehine değiştirilmesini, Balkanlar’da yapacağı değişiklik 
ve yayılma hareketlerini Türkiye’nin kabul etmesini istemekteydi. 
Bunlar ise, Türkiye’nin güvenliğini yakından ilgilendiren hususlar-
dı. Ayrıca Sovyetler, dostu olan Almanya’ya karşı savaşmakta olan 
İngiltere ve Fransa ile Türkiye’nin yakın ilişki kurmasını da olum-
suz karşılıyordu. 
Dışişleri Bakanı Şükrü Saraçoğlu, Sovyetlerin bu önerilerini derhal 
reddetti. Türk-Sovyet görüşmeleri, Sovyetlerin Türk dış politikası 
hakkındaki görüşleri ve aşırı isteklerinde ısrar etmeleri üzerine, bir 
anlaşmaya varılamadan 16 Ekim 1939’da sona erdi. 
Türkiye, Sovyetler Birliği ile ilişkilerinin bu şekilde dönüşmesi ve 
olumsuz yönde gelişmeler göstermesi üzerine, İngiltere ve Fransa 
ile daha önce başlamış olan görüşmeleri sonuçlandırdı. 19 Ekim 
1939’da, Ankara’da, Türkiye, İngiltere ve Fransa arasında “Üç Ta-
raflı Yardım Antlaşması” (Ankara Paktı) imzalandı. Buna göre: 
a.
Türkiye’ye bir Avrupa devleti saldırırsa, İngiltere ve 
Fransa Türkiye’ye her türlü yardımı yapacaktı. 
b.
İngiltere ve Fransa bir Avrupa devletinin saldırısına 
uğrarsa ve savaş Akdeniz’e intikal ederse, Türkiye bu 
iki devlete yardım edecekti. Savaş Avrupa’da cereyan 
ederse Türkiye, İngiltere ve Fransa yararına tarafsızlık 
politikası izleyecekti. 
c.
İngiltere ve Fransa, Yunanistan ve Romanya’ya verdik-
leri garantilerin yerine getirilmesi için savaşa giderlerse 
Türkiye de bunlara katılacak ve yardım edecekti. 
Ancak, bu antlaşmaya ek olan 2 numaralı protokole göre, Türkiye 
bu taahhütleri yüzünden Sovyetler Birliği ile silâhlı bir anlaşmazlı-
ğa sürüklenmeye mecbur bırakılmayacaktı. 

---

Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları Öğr. Gör. Ali YAYLA 
 
Sayfa 137 / 174
Böylece Türkiye, bu ittifak antlaşması ile iki Batılı devletin yardım 
ve desteğini sağlamış, Sovyetler Birliği ile bir savaşa sürüklenmek 
istemediğini göstermiş olmakla beraber, ondan tamamen ayrılmış 
ve Batılı devletlere yaklaşmış oldu. 
Bununla beraber Türkiye, savaşın Balkanlara ve Akdeniz’e yayıl-
ması karşısında, Ankara Antlaşması’nın, yukarıda belirtilen 2 nu-
maralı protokolüne dayanarak savaşa katılmamış ve tarafsızlığını 
sürdürmüştür. 
1941 yılı başlarına gelindiğinde, Almanya’nın Balkanlar’da giriştiği 
hareketler Türkiye ve İngiltere’yi olduğu kadar, Sovyet Rusya’yı da 
endişeye düşürdü. Bu sıralarda bozulmaya başlayan Sovyet-Alman 
ilişkileri, Sovyetleri Türkiye’ye doğru yeniden yaklaştırmaya başla-
dı. 
Bu sıralarda ise, Türkiye üzerindeki Alman baskısı gittikçe yoğun-
laşıyordu. Almanya, Balkan ülkelerini ele geçirdikten sonra, Türki-
ye’yi de kendi yanma çekmek istiyordu. Bu amaçla da Türkiye’ye 
Trakya ve Ege adalarından toprak öneriyordu. Bunlara rağmen 
Türkiye, hemen sınırlarına kadar gelmiş bulunan Almanya’ya bo-
yun eğmedi. Almanya, Türkiye üzerinde yaptığı baskılardan bir so-
nuç alamayınca, politikasını değiştirerek, Türkiye’ye bir dostluk 
antlaşması yapılmasını önerdi. Amacı biran önce Rusya’ya karşı 
harekete geçmek ve bu arada güneyini güvenlik altına almaktı. 
Türkiye, sınırlarına kadar gelmiş olan tehlikeyi ortadan kaldıracak 
olan bu öneriyi kabul etti. Bunun üzerine Türkiye ile Almanya ara-
sında, Ankara’da, 18 Haziran 1941’de, bir saldırmazlık antlaşması 
imzalandı. 
Türkiye, bu antlaşmayı imzalarken, İngiltere ile olan ittifakının ge-
tirdiği yükümlülüklerin sürdüğünü Almanya’ya kabul ettirmiştir. 
Böylece iki blokla da uyumlu ilişkiler kurmuş ve tarafsızlığını sür-
dürmüştür. Bu ise Türkiye’ye savaşa girmeden zaman kazanma 
olanağını vermiştir. 
Türkiye’nin tarafsızlığı, Kafkasya ve Süveyş kanalı yönlerindeki is-
tila yollarını kapatma durumunu yaratmakla beraber, Boğazların 
kapanması ve Sovyet Rusya’ya bu yoldan müttefiklerinden yardı-
mın da gitmemesi demekti. Bu nedenle Türk-Alman antlaşması 
İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri tarafından tepkiyle karşı-

---