Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları Öğr. Gör. Ali Yayla

 
Devletçilik:
Devletçilik ilkesi, devletin ekonomik hayatın 
sağlıklı bir şekilde yürütülmesi için ekonomik hayatın içinde 
yer alması şeklinde açıklanabilir. Cumhuriyet’in ilk yıllarının 
maddî zorluklarının boyutlarını düşünürsek, bunun gerekli-
liğini anlarız. Madencilik, orman ve ağır sanayii devletin için-
de yer aldığı yatırım alanlarıdır. Müteşebbislerin cesaretini 
arttırmak için, kısa bir süre uygulamaya konulan bu ilke, 
maalesef daha sonraları devleti gaz, tuz, çay, tütün, v.b. mal-
lar satan bir tüccar görüntüsüne sokmuştur. Devletçilik il-
kesinin uygulamaya konması fikri 18 Şubat 1923’de topla-
nan İzmir İktisat Kongresi’nde
64
ortaya çıkar. 
6.
 
İnkılâpçılık:
Bir toplumun önemli kurumlarının kısa sürede 
değiştirilip, devletin ve toplumun yenilenmesidir. Atatürk ilke 
ve inkılâplarına sahip çıkmak, onu korumak ve kollamak da 
inkılâpçılıktır.
64
17 Şubat-4 Mart 1923 tarihleri arasında İzmir’de 1135 delege ile toplanan I. 
İktisat Kongresi’nde, yeni Türkiye'nin ekonomik sorunları tartışılmış, dönemin 
Türkiye yönetici kadrosu Kurtuluş Savaşı ile kazanılan zaferden sonra prensip 
olarak siyasî ve ekonomik bağımsızlığı öngörmüş, öngörülen bu ekonomik ba-
ğımsızlık hedefinin nasıl gerçekleştirileceğine dair görüşler belirlenmiştir. İzmir 
İktisat Kongresi’nde millî ekonomi modeli kabul edilmiş ancak liberal ekonomi 
modeli benimsenmiştir. 

---

Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları Öğr. Gör. Ali YAYLA 
 
Sayfa 132 / 174
Atatürk’ün Ölümü ve Sonrasında Yaşananlar 
O gün, 10 Kasım 1938 Perşembe sabahı, İstanbul’da Dolmabah-
çe’den dalga dalga bütün dünyaya yayılan acı haberinin ardından 
Cumhurbaşkanı’nın kim olacağı konusu konuşulmaya başlanmış-
tı. Kurtuluş Savaşı’nın komutanlarından Kâzım Karabekir, Ali Fuat 
Cebesoy, Rauf Orbay, Fethi Okyar, Şükrü Kaya adı Cumhurbaş-
kanlığı için zikrediliyordu. 
Ordu komutanları Genelkurmay Başkanı Mareşal Fevzi Çakmak’ın 
şahsında, İnönü’yü devlet başkanı olarak görmek isteyen düşünce-
lerini ifade etmişlerdi. Mareşal Çakmak, I. Ordu Komutanı Orge-
neral Fahrettin Altay’ı, II. Ordu Komutanı Orgeneral İzzettin Çalış-
lar’ı, III. Ordu Komutanı Ali Hikmet Ayerdem’i birer birer dinlemiş, 
yardımcısı Orgeneral Asım Gündüz’ün de aynı fikirde olduğunu 
öğrendikten sonra bu dileği Başbakan Celal Bayar’a bildirmişti. 
Bu temenni, yeni devlet başkanı için ordunun verdiği bir “muhtıra” 
değildi ama tek adayı belirlemeye de yeterli gelmişti. Atatürk’ün 
ölümünden bir gün sonra, Meclis Başkanı Abdülhalik Renda, Ana-
yasa gereğince “Yeni cumhurbaşkanını seçmek üzere” parlamento-
yu oturuma davet etti. Bu oturumdan önce, parti genel sekreteri 
Tevfik Fikret Sılay’ın çağrısıyla toplanan Cumhuriyet Halk Partisi 
Meclis Grubu, Malatya Milletvekili İsmet İnönü’nün adaylığına oy-
birliğiyle karar verdi. Meclis de, rakipsiz adayı oybirliğiyle devlet 
başkanlığına getirdi. Artık İnönü devri başlıyordu. 
 
Cumhurbaşkanı İnönü, aralarında bazı konularda belirgin bir gö-
rüş ayrılığı olmasına rağmen, başbakanlık görevini yine Celal Ba-
yar’da bıraktı. İlk on gün, cenazenin telaşıyla geçti. Atatürk’ün na-
aşı İstanbul’dan Ankara’ya getirildi. Etnografya müzesindeki geçici 
kabrine konuldu. O gün, millete yayınladığı beyannamede İnönü 
şunları söylüyordu: “Devletimizin bânîsi ve milletimizin fedakâr, 
sadık hadîmi, insanlık idealinin âşık ve mümtaz simâsı eşsiz kah-
raman Atatürk, vatan sana minnettardır!”