Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları Öğr. Gör. Ali Yayla

Ebedî Şef ve Millî Şef 
 
Cumhurbaşkanı İnönü, kısa zamanda partiye hâkim olmuş, Ata-
türk’ün ölümüyle meydana gelen boşluğu önemli ölçüde doldur-

---

Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları Öğr. Gör. Ali YAYLA 
 
Sayfa 133 / 174
muştu. Nitekim bunu ispat eden ilk büyük sınavı aynı yıl 26 Ara-
lık’ta toplanan Cumhuriyet Halk Partisi’nin ilk olağanüstü kurulta-
yında verdi. Kurultay, Atatürk’ü “Ebedî Şef, İnönü’yü de “Mîllî Şef” 
ilan etmişti. Tüzükte yapılan bir değişiklikle de İnönü, Cumhuriyet 
Halk Partisi’nin değişmez genel başkanı oldu. 
Tek parti döneminin, partiyle devletin bütünleşmesi biçiminde or-
taya çıkan görüntüsü yüzünden denetim yetersizliğinden doğan 
huzursuzluk kendini epey zamandır hissettirmeye başlamıştı. Ku-
rultay’da söz alan konuşmacılar, bu konuya dikkat çekmişler, bu 
uyarıların sonucunda, mecliste bir “Müstakil Grup” (Bağımsız 
Grup) kurulmasına karar verilmişti. Bu grup, sanki bir muhalefet 
partisiymiş gibi davranacak, dolayısıyla denetim boşluğunu doldu-
racaktı. Aslında böyle bir grubun yaşamayacağı, er geç çok partili 
düzene geçileceği de beklentiler arasındaydı. 
Kurultaydan sonra, İnönü ile Bayar arasındaki görüş ayrılığı iki 
tarafı da rahatsız edecek boyutlara ulaşmıştı. Nitekim Bayar, 2,5 
ay süren başbakanlık görevinden, 1939 başında, 25 Ocak 1939’da 
çekildi. İnönü, Bayar’ın yerine çok daha rahat anlaştığı Dr. Refik 
Saydam’ı başbakan yaptı. Bayar, Demokrat Parti’nin başına geçin-
ceye kadar, sıradan bir milletvekili olarak kalmayı tercih etti. 
Bütün dünyayı saran ekonomik bunalım ve Avrupa’daki devletlera-
rası siyasî gerilim zor günlerin habercisiydi. Eğer Avrupa’da bir sa-
vaş patlarsa, bütün dünyanın bu savaşa sürükleneceği açıktı. Bir 
yanda Hitler, bir yanda Mussolini herkesin keyfini kaçırmıştı. Ata-
türk, sağlığında gerçeği çoktan görmüş ve şunları söylemişti: “Yazık 
ki, dünya yüzünde insanlık hesabına vazife gören bir Adalet Divânı 
yok. Olsaydı, onun jandarmaları, Hitler ve Mussolini adlarını taşı-
yan barış ve huzur düşmanı şakîleri derhal tevkif ederler, zindana 
tıkarlardı.” 
İnönü’nün Fransa Genelkurmay Başkanı’yla Ankara’da yaptığı gö-
rüşme, ardından İngilizlerle yaptığımız işbirliği antlaşması, savaş 
arifesinde bütün dünyanın dikkatini çeken olaylardı. 
Kendi aralarında çoktan anlaşmış olan İngiltere ve Fransa, Avru-
pa’da savaş patlarsa, ateşin ağırlık merkezini doğuya kaydırmak 

---

Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları Öğr. Gör. Ali YAYLA 
 
Sayfa 134 / 174
niyetindeydiler. Nitekim 12 Mayıs’ta İngilizlerle imzaladığımız işbir-
liği antlaşmasında bu niyetin az çok belirtileri göze çarpıyordu.