Astronomiyadan ma’lumotnomalar

Astronomiyadan ma’lumotnomalar
www.Orbita.Uz
kutubxonasi 
73
w
w
w
.O
r
b
it
a
.U
z
m
a
’
lu
m
o
tn
o
m
a
la
r
m
a
r
k
a
z
i.
keldi. Mars va Yupiter orasida Sereradan tashqari yana ko‘plab asteroidlar mavjud ekanligi aniqlangach, bu 
joyda qadimda katta bir sayyora (Faeton) bo‘lganligi va uning qandaydir sababga ko‘ra parchalanib ketishi 
natijasida, shunday asteroidlar to‘dasi hosil bo‘lganligi haqidagi g‘oyalar ilgari surila boshladi. XX asrning 
60-yillarida astronom Stenli Dermott, Titsius-Bode qonuniyatini
T(n)=T(0)·
C 
n
, n=1,2,3... 
(bu yerda T - orbital davr (kun) )
tarzida biroz umumlashtirib, Yupiter, Saturn va Uran sayyoralarining tabiiy yo‘ldoshlari tizimi uchun tadbiq 
qilib ko‘rdi. Uning natijalari, mazkur gigant sayyoralarning tabiiy yo‘ldoshlar tizimi uchun katta aniqlik bilan 
o‘rinli bo‘lib chiqdi: 
 
Yupiterning tabiiy yo‘ldoshlari
 tizimi uchun:
 
T(0)=0.444; C=2.03 
 
Saturnning tabiiy yo‘ldoshlari
 tizimi uchun:
 
T(0)=0.462; C=1.59 
 
Uranning tabiiy yo‘ldoshlari
 tizimi uchun:
 
T(0)=0.488; C=2.24 
Shuningdek, Titsius-Bode qonuniyatini ekzosayyoralarga tadbiq qilish bo‘yicha, 2013 yili Avstraliya 
Milliy Universiteti olimlari Timoti Boverd hamda Charlz Laynviver tomonidan olib borilgan tekshirishlar 
shuni ko‘rsatdiki, tanlab olingan 27 ta ekzosayyoralar tizimidan 22 tasi uchun Titsius-Bode qonuniyati Quyosh 
tizmidagidan ko‘ra yanada aniqroq bajarilar ekan. Yana 2 ta ekzosayyora tizimi uchun qonuniyat Quyosh 
tizimidagi bilan deyarli bir xil, qolganlari uchun esa unchalik ham mos kelmaydigan darajada ekan.
Tabiiy yo‘ldosh 
n 
Qoidaga ko‘ra 
Amalda 
Jupiter V 
Amalteya 
1 
0.9013 
0.4982 
Jupiter I 
Io 
2 
1.8296 
1.7691 
Jupiter II 
Yevropa 
3 
3.7142 
3.5512 
Jupiter III Ganimed 
4 
7.5399 
7.1546 
Jupiter IV Kallisto 
5 
15.306 
16.689 
Jupiter VI Gimaliya 
9 
259.92 
249.72 
Tabiiy yo‘ldosh 
n 
Qoidaga ko‘ra 
Amalda 
Saturn I 
Mimas 
1 
0.7345 
0.9424 
Saturn II 
Enselad 
2 
1.1680 
1.3702 
Saturn III 
Tetis 
3 
1.8571 
1.8878 
Saturn IV 
Diona 
4 
2.9528 
2.7369 
Saturn V 
Reya 
5 
4.6949 
4.5175 
Saturn VI 
Titan 
7 
8 
11.869 
18.872 
15.945 
Saturn VIII 
Yapet 
11 75.859 
79.330 
Tabiiy yo‘ldosh 
n 
Qoidaga ko‘ra 
Amalda 
Uranus V 
Miranda 
1 
1.0931 
1.4135 
Uranus I 
Ariel 
2 
2.4485 
2.5204 
Uranus II 
Umbriel 
3 
5.4848 
4.1442 
Uranus IV 
Oberon 
4 
13.463 
12.286 

---