Asosiyqism I. Bob. Neft va gaz haqida bilishimiz kerak bo’lgan ma’lumotlar

I. 2. Tahlilning optik usullari. Neft va gazlar tarkibini folokalorimetrik, fotometrik tekshirishga asoslangan usullar

FOTOKALORIMETRIK USUL.Agarda nur yutilishi fotokalorimetrlar yordamida olchansa, bunday usul fotokalorimetrik usul deyiladi. Fotometrik tahlilda qo'llaniladigan kimyoviy reaksiyalar, boradigan jarayonning kimyoviy tabiatiga bog'liq bo'lm ay, balki eritmadan nur o'tishi, o'zgarishi yoki susayishiga bog'liq. Reaksiyatez, oxirigacha va takrorli sodir bo'lishi kerak. Bundan tashqari, hosil bo'layotgan tahlil qilinayotgan moddaning rangi vaqt davomida yorug'likka barqaror bo'lishi zarur.Fotometrik tahlil' usulida kompleks va ichki kompleks birikmalar olishda oksidlanish-qaytarilish va organik m oddalarni sintez qilish reaksiyalaridan foydalaniladi.

YaMR– spektrometrining umumiy ko’rinishi

Fotokalorimetrik tahlil usulining mohiyati. Fotokalorimetrik usul bilan modda miqdorini kozga korinadigan spektrlar sohasida (400— 780 nm) aniqlash standart va aniqlanayotgan rangli eritma tomonidan nur yutilishini solishtirishga asoslangan. Buni organik va anorganik birikmalar barqaror rang hosil qilishi mumkinligi bilan tushuntiriladi. Fotokalorimetrik tahlil usulini aniqlaniladigan konsentratsiyalarning katta doirasida ishlatiladi. Bu usulni har xil murakkab texnik birikmalar tarkibidan aniqlaniladigan modda miqdori 1% dan kop bolganda ham qollash mumkin. Fotokalorimetrik tahlil usulini bazi moddani ajratish usullari — xromatografiya, ekstraksiya bilan birgalikda qollash, modda miqdorini aniqlashda sezgirlikni yana bir foizga oshirishga va olchash aniqligini 10^-5% ga yetkazishga yordam beradi. Kopgina metall va metallmaslar har xil rangli kompleks birikmalar bilan ozaro ta’sirlashadi.

Fotoelektrokalorimetrning ishlash sxemasi keltirilgan.
Nur manbayi — cho'g'lanuvchi lam pa 7 dan uni ikkiga bo'tuvchi va ynssi ko'zgular 4 ga yo'naltiruvchi prizm a 3 ga tushadi. Ko'zgular nurni ikkita parallel oqim lar ko'rinishida qaytaradi. N urning parallel oqimlari nur filtrlagich 5 dan o'tadi va eritma solingan kuvetalarga tushadi. Kuveta 6 ga erituvchi, boshqa kuveta 7 ga esa tekshiriladigan eritma solinadi. N ur kuvetalardan o'tganda qisman yutiladi. Kuvetalardan o'tgan nur oqimlari so'riluvchi diafragm alar 8 dan o’tib, ko'zgular 11 dan qaytadi va orqasida fotoelem ent 9 bo'lgan oq rangli shisha 72ga tushadi. So'riluvchi diafragmalar ularga birikkan hisob olinadigan 13 barabanlar sarflanganda tirqish kengligini o'zgartiradi va fotoelementga tushayotgan nur o'rtasining intensivligini o'zgartiradi. Fotoelementda kuchi nur o'rtasiga proporsional bo'lgan tok vujudga keladi. Ikkala fotoelem ent m ikroam perm etr 10 bilan ulangan.
Shuning uchun fotokalorimetrik tahlil usulining aniqlash sohasini chegarasi yo‘q. Hozirda deyarli ham m a elementlar va ularning birikmalarini aniqlashning oddiy usullari mavjud. Tahlilning fotomctrik usuli asosan solishtirishga asoslangan. Tekshirish uchun tayyorlangan rangli eritmaning rangini konsentratsiyasi m a’lum bo'lgan, ya’ni standart eritm a rangi bilan solishtiriladi. Eritma rangining intensivligi (yoki jadalligi) ko'z bilan kuzatiladi va har xil asboblar: kalorimetrlar, fotokalorimetrlar va spektrofotom etrlar yordam ida aniqlanadi. Agarda nur yutilishi fotokalorimetrlar yordamida oMchansa, bunday usul fotokalorimetrik usul deyiladi
Fotom etrik tahlilda qo'llaniladigan kimyoviy reaksiyalar, boradigan jarayonning kimyoviy tabiatiga bog'liq bo'lm ay, balki eritmadan nur o'tishi, o'zgarishi yoki susayishiga bog'liq. Reaksiyatez, oxirigacha va takrorli sodir bo'lishi kerak. Bundan tashqari, hosil bo'layotgan 14tahlil qilinayotgan m oddaning rangi vaqt davomida yorug'likka barqaror bo'lishi zarur. Fotom etrik tahlil' usulida kompleks va ichki kompleks birikmalar olishda oksidlanish-qaytarilish va organik moddalarni sintez qilish reaksiyalaridan foydalaniladi.^[6]