Asosiyqism I. Bob. Neft va gaz haqida bilishimiz kerak bo’lgan ma’lumotlar

Kurs ishining dolzarbligi. Organik kimyo kimyoviy tahlilning nazariy asoslari va usullarini ishlab chiqadigan fandir. Organik kimyo fani biologiya, meditsina, geologiya, minerologiya, atrof muhitning muxofazasi kabi turdosh tabiiy fanlarini o‘rganishda katta axamiyat kasb etadi. Sanoatda ishlab chiqariladigan barcha maxsulotlar, qishloq xo‘jalik maxsulotlari, qazilma boyliklar va xususan dori xom ashyosi, hamda dori preparatlar sifatlarini nazorat etishni organik kimyo fanisiz tasavvur etib bo‘lmaydi.
Kurs ishining maqsadi. Organik kimyo kimyoviy tahlilning nazariy asoslari va uslublarini o‘rgatadi. Mazkur fanning maqsadi va vazifasi talabalarga hozirgi zamon Organik kimyosining nazariy asoslari, uning turli aralashmadagi ionlarni ochish murakkab aralashmaning tarkibiy qismlarini bir-biridan ajratish usullarini o‘ziga xos tomonlari, imkoniyatlarini ko‘rsatishdan iborat.
Kurs ishining vazifasi: Kurs ishining vazifasi shundan iboratki, asosan organik modda hisoblangan Vino kislotasi qanday xususiyatlari mavjudligini foydalanuvchiga yetkazish. Vino kislotasi o`zi nima uni nimalar hosil qiladi, inson hayotidagi o`rni va boshqa muhim masalalar bo`yicha savollarga javobni mana shu kurs ishidan topish mumkin.
Kurs ishining obyekti .Organik kimyo usullarni asosan uch gruppaga ajratish mumkin. Ular optik, elektrokimyoviy va xromotografik analiz usullaridir. Qishloq xo’jaligiga taaluqli izlanishlarda optik analizlardan biri kalorimetrik analiz keng qo’llaniladi. Turli ob‘ektlar tarkibidagi mikroelementlar miqdori ana shu usul yordamida aniqlanadi.
Kurs ishining hajmi. Kurs ishi an’anaga ko’ra kirish, I bob adabiyotlar sharhi, II bob tajriba qismi, III bob olingan natijalar tahlili, xulosa va foydalanilgan adabiyotlar qismidan iborati bo’lib, Times New Roman bosma taboqda, 14 o’lcham va 1,5 intervallarda yozilgan.


I. BOB. Neft va gaz haqida bilishimiz kerak bo’lgan ma’lumotlar

Neftning kelib chiqishi togrisidagi hozirgi zamon tushunchalar boshlangich manbalarni XVIII-XIX asrning boshlarida vujudga kelgan.M.V.Lomonosov neftning organik kelib chiqishi gipotezasiga asos bolib , uning hosil bolishini toshga aylangan komirlarga, yer ostidagi olovning taэsiri bilan tushuntiradi, uning fikricha buning natijasida asfaltlar, neft va tosh moylari hosil bolgan.

Neft va gaz kimyosi mahsulotlari tarkibini fizik - kimyoviy usulda tekshirish keyingi yillarda neft va gaz mahsulotlaridan olingan murakkab organik biror moddalarning tuzilishini aniqlashda kimyoviy usullar bilan bir qatorda tahlilning fizik–kimyoviy usullaridan keng foydalanilmoqda. Fizik–kimyoviy usullar kimyoviy usullarga qaraganda bir qancha afzalliklarga ega: – Birinchidan fizik–kimyoviy usullar qo‘llanilganda tahlilni juda qisqa vaqtda va kam miqdor moddalar bilan bajarish mumkin. – Ikkinchidan, fizik–kimyoviy usullar yordamida kimyoviy usul bilan erishib bo‘lmaydigan natijalar olish mumkin. Fizik–kimyoviy usulning bu afzaliklari kimyoviy usulni butunlay inkor etadi, deb tushunish noto‘g‘ri, albatta. Aksincha, fizik–kimyoviy usullardan birgalikda foydalanilganda samarali natija olish mumkin. Tahlilning fizik–kimyoviy usullari moddalarning kimyoviy reaksiyalari jarayonida fizikaviy xossalarini o‘rganishga asoslangan. Fizik–kimyoviy tahlil usullarining bir necha xili mavjuddir. Ulardan hozirgi vaqtda sanoat ayniqsa neft va gaz sanoatida neft va gaz mahsulotlarining xossalarini o‘rganishda ulardan olingan organik moddalarni shuningdek ilmiy tekshirish laboratoriyalari ishlarida keng foydalaniladi.
M.V.Lomonosov kelib chiqishi togrisidagi goya birinchi marta 1805-yilda Gumbolt tomonidan bayon qilingan. 1867-yilgacha neftning organik kelib chiqishi togrisidagi goyalarning tarafdori bolgan D.I.Mendeleyev 1877- yilda uning mineral kelib chiqishi togrisidagi gipotezani shakllantirdi, unga binoan neft katta chuqurliklarda yuqori haroratda suvning metall karbidlari bilan ozaro tasiri natijasida hosil boladi.

Gumbolt N.A.Kudryavsevning tushunchalari eng katta mashhurlikka ega boldi. Ular vaqt davomida ancha ozgarib turdi, ammo ularning mohiyati shundan iboratki, yerning chuqur zonalarida neft va gaz va aralashmasidan uglevodorodlarni va dan togridan togri sintez qilish reaksiyasi natijasida hamda radikallarning polimerlanish natijasida hosil boladi. Faraz qilishlaricha uglevodorodlarning reaksion aralashmadan hosil bolishi litosferaning maydalangan chuqur siniqli uchastkalarida sodir boladi. Yuqori bosim ostida bolgan uglevodorodlarning yuqoriga cho’kindi qatlamga otilib chiqishi neft va gaz uyumlarining hosil bolishiga olib keladi. Bu fikrlarga yaqin bolgan fikrlar boshqa Rossiya olimlari V.B.Porfirev, P.N.Kropotkin, E.B.Chekalyuk hamda AQSH tadqiqotchisi T.Gold tomonidan bildirilgan. Neftning mineralli kelib chiqish gipotezasi tarafdorlarining bir qator argumentlari termodinamik hisoblashlarga asoslangan. E.B.CHekalyuk neft hosil bolish haroratini bazi izomer uglevodorodlar orasidagi nisbatlar boyicha aniqlashga harakat qilgan. Fizik va fizik-kimyoviy tahlil usullarini organish hozirgi kunda kopchilik texnika oliy oquv yurtlarining, ayniqsa, neft va gazni qayta ishlash yona!ishi boyicha tahsil olayotgan injener-texnolog tayyorlaydigan ixtisosliklarning oquv dasturlaridan mustahkam o rin olgan. Tahlilning fizik va fizik-kimyoviy usullari bir-birini toldiradi.

Neft va gaz mahsulotlaridan olingan murakkab organik moddalarning tuzilishini aniqlashda kimyoviy usullar bilan bir qatorda, tahlilning fizik-kimyoviy usullaridan keng foydalanilmoqda. Fizik-kimyoviy usullar kimyoviy usullarga qaraganda bir qancha afzalliklarga ega:
*fizik-kimyoviy usullar foydlanilganda tahlilni juda qisqa vaqtda va kam miqdordagi moddalar bilan bajarish mumkin;
— *fizik-kimyoviy usullar yordamida kimyoviy usul bilan erishib bolmaydigan natijalar olish mumkin.^[4]

Fizik-kimyoviy usulning bu afzalliklari kimyoviy usulni butunlay inkor etmaydi. Aksincha, bu usullardan birgalikda foydalanilganda samarali natija olinadi.

Tahlilning fizik-kimyoviy usullari moddalarning kimyoviy reaksiyalari jarayonida fizikaviy xossalarini o rganishga asoslangan. Fizik-kimyoviy tahlil usullarining bir necha xili mavjud. Ulardan neft va gaz sanoatida neft va gaz mahsulotlarining xossalarini o ‘rganishda, shuningdek, ilmiy tekshirish laboratoriyalari ishlarida keng foydalaniladi. Bu usullar orasida tajribada katta ahamiyatga ega bolgani quyidagilardir:
1 ) spektral va boshqa optik usullar; 2 ) elektrkimyoviy usullar; 3) xromatografik-tahlil usullari Yuqorida korsatilgan guruhlar orasida tahlil usullari sonining kopligi jihatidan va tajribada muhim ahamiyatga ega bolgani bu spektral va boshqa optik usullar guruhidir. Spektral va boshqa optik usullar guruhi quyidagi tahlil usullarini o ‘z ichiga oladi: •atom-emission spektrlar; • atom -absorbsion spektrlar; • infraqizil spektrlar; •alangaviy spektrometriya; •luminessensiya va boshqa usullar
Bu usullar moddanin gelektrmagnil nurlar tasirida hosil boladigan har xil efTektlarni olchashga asoslangan. Elektrkim yoviy tahlil usullari guruhi elektr ofikazuvchanlik, potensiallar va boshqa xossalarni o lchashga asoslangan bolib, potensiometriya, konduktom etriya, voltam perom etriya va boshqa usullardan iborat. Xrom atografik tahlilga, gaz va gaz-suyuqlik xromatografiyasi, yupqa qatlamli, ion alm ashinish va boshqa xromatografik usullar kiradi. Neft va gaz m ahsulotlari tarkibidagi organik m oddalarni tahlil qilish fizik-kimyoviy tahlil usullariga asoslangan. Fizik-kimyoviy tahlil usullari muhim afzalliklarga (yuqori sezgirlikka, natijalarning tez olinishiga) va qator korsatkichlari bo'yicha klassik usullardan ustunlikka egadir. Fizik-kimyoviy tahlil usullarining yuqori sezgirligi, natijalarning tez olinishi, universalligi, avtomatlashtirish mumkinligi, ularni xalq xo‘jaligida, fan va texnikaning turli sohalarida qo'llash im konini beradi. Mahsulot sifatini va m ehnat unum doriigini oshirish kabi muhim masalalarni hal qilishda ham g‘oyat muhim ahamiyatga ega. Shuningdek, kimyo fanining yangi sohasi — kosmik tahliliy kimyoning asosini tashkil etadi. M a’lumki, ushbu kurs ishida asosiy e’tibor fizik-kimyoviy tahlil usullari nazariyasiga qaratilgan. Nazariya csa fizika va kimyoning asosiy qonunlariga tayantidi. Shu bilan birga, fizik-kimyoviy tahlil usullarining amalda qo'llanilishi asalalari, ularning ahamiyati, imkoniyatlari haqida fikr yuritilgan^[.^3]