Asosiyqism I. Bob. Neft va gaz haqida bilishimiz kerak bo’lgan ma’lumotlar

Yupqa qatlamdagi xromatografiya usuli (YQX).
Yupqa qatlamdagi xromatografiya usuli rus olimlari N.A. Izmaylov va M.S. Shrayberlar tom onidan ishlab chiqilgan bolib, hozirda neftva gaz tarkibini, shuningdek, organik kimyoda qolaniluvchi tahlilusullarining eng m uhim laridan b in hisoblanadi.Agarda sorbent kolonkada emas, plastinkada yupqa qatlam holida
joylashtirilgan bo'lsa, xromatografiya turlaridan biri bo'lgan yupqaqatlamdagi xromatografiya vujudga keladi. Sorbentning yupqa qatlamidagi xromatografik ko‘chirish kolonkadagi singari harakatchan suyuq fazaning qo ‘zg‘almas tashuvchi qatlami bo‘y!ab o‘tishi va ajratilayotgan aralashma kom ponentlarining qatlam bo'ylab turli tezlikda ko‘chishi tufayli sodir bodadi. Ammo yupqa qatlam da ajratilayotgan aralashm a m oddalari kolonkadagi singari faqat bo'ylam a yo'nalishda emas, balki ko‘ndalang yo'nalishda ham diffuziyalanadi. B undan tashqari, harakatchan faza yupqa qatlam da kapillar kuchlar tufayli siljiydi. Yupqa qatlamdagi jarayonni ikki o ‘lcham li deb hisoblash kerak. Bunda ko‘ndalang yo‘nalishdagi diffuzion massa uzatish bo‘ylama diffuziya bilan deyarli bir xil bo‘ladi. Yupqa qatlam da xrom atografiyalash bir necha variantda amalga oshiriladi. Birinchidan, sorbent qatlami plastinka yuzasiga m ustahkam lanm agan yoki m ustahkam o ‘rnatilgan bo‘lishi m um kin. Mustahkamlanmaganda kukun holidagi sorbentni plastinka yuzasiga yupqa bir tekis qatlam qilib joylashtiriladi. Ikkinchi holda sorbent oldindan biror qovushtiruvchi m odda bilan aralashtiriladi, so'ngra pasta holida plastinka yuzasiga bir tekis qatlam qilib surkaladi. Qovushtiruvchi m odda sifatida tibbiyot gipsi, tozalangan kraxmal va boshqalar ishlatiladi. Mustahkamlangan adsorbent qatlamli plastinkalar kam erada har qanday holatda (tik holatda ham) o'rnatilishi mumkin.



Yupqa qatlamdagi xromatografiya (YQX)ning asosiy xususiyatlari.
Yupqa qatlamdagi sorbent-sorbat sistemasining sorbsion xossalarini tavsiflash uchun harakatchanlik Rf tushunchasi kiritilgan. Harakatchanlik qatlamdagi m odda zonasi markazining harakatlanish tezligi (u_k) ning erituvchining harakatlanish tezligi (a_f) ga nisbati bilan aniqlanadi:

YQX ni elektroforez bilan qo'shib olib borish, xususan, anorganik ionlar aralashmasini tarkibiy qismlarga ajratish im konini oshiradi va ajratish jarayonini ancha tezlashtiradi. Y Q X ni ekstraksiya va boshqa kimyoviy ham da fizik-kimyoviy tahlil usullari bilan ham birga olib borish mumkin Hozirgi vaqtda YQX analitik kimyoning m uhim usullaridan biri hisoblanadi. U murakkab aralashmalarni tahlil qilishda tengi yo‘q usuldir. Bajarish uslubi va ishlatiluvchi asboblari sodda, tezkor bo‘lib, tahlil qilish uchun m odda ko‘p m iqdorda talab etilmaydi..