Asosiy tushunchalar

Qoʻsh zanjirli uzilishlarni tuzatish

Ayrim atrof-muhit omillari, masalan, yuqori energiyali nurlanish DNK qoʻsh zanjiridagi uzilishlarga olib kelishi mumkin (xromosomani ikkiga boʻlish). Bu kabi DNK shikastlanishlari komikslarda super qahramonning kelib chiqishi haqidagi hikoyalar va Chernobil kabi haqiqiy hayotdagi falokatlar bilan bogʻliq.
Qoʻsh zanjirli uzilishlar xavflidir, chunki agar u tuzatilmasa, xromosomalarning katta segmentlari va ular tarkibidagi yuzlab genlar yoʻqotilishi mumkin. Qoʻsh zanjirli DNK uzilishlarini tuzatishning ikkita yoʻli mavjud: nogomologik oxirlarni biriktirish va gomologik rekombinatsiya.
Nogomologik oxirlarni biriktirishda xromosomaning uzilgan oxirlari shunchaki biriktirib qoʻyiladi. Ushbu tuzatish mexanizmi “tartibsiz” va odatda uzilgan joyda bir nechta nukleotidlarning yoʻqolishiga yoki baʼzan qoʻshilib qolishiga olib keladi. Shunday qilib, nogomologik birikish mutatsiya keltirib chiqaradi, ammo bu butun xromosoma yelkasini yoʻqotishdan koʻra yaxshiroq^{10}10start superscript, 10, end superscript.

Qoʻsh zanjirli uzilishlarni qayta tiklash nogomologik oxirlarni biriktirish orqali amalga oshirilishi mumkin. Xromosoma qismlari shunchaki qayta yopishtiriladi, bunda odatda kichik mutatsiyalar yuzaga kelishi mumkin.
Diagramma “Alberts et al”dagi chizmaga asoslangan.^{10}10start superscript, 10, end superscript
Gomologik rekombinatsiya usulida gomologik xromosomalar (yoki qiz xromatidalar)dagi maʼlumotlardan shikastlangan xromosomani tiklash uchun foydalaniladi. Bu jarayonda gomologik xromosomalar birga joylashadi va shikastlanmagan xromosomadagi yoki xromatidadagi tegishli qism ikkinchi xromosoma uchun andoza boʻlib xizmat qiladi. Bu usul nogomologik oxirlarni biriktirish usulidan koʻra yaxshiroq va mutatsiyalarga sabab boʻlmaydi^{11}11start superscript, 11, end superscript.

Qoʻsh zanjirli uzilishlarni qayta tiklash gomologik rekombinatsiya yoʻli orqali amalga oshirilishi mumkin. Shikastlangan xromosoma oʻzining gomologi bilan birikadi. Shikastlangan qism gomologik xromosomaning shu qismidan nusxa koʻchirish orqali toʻldiriladi.
Diagramma “Alberts et al”dagi chizmaga asoslangan.^{10}10start superscript, 10, end superscript