Asinxron motorlar

ASINXRON MOTORNING MEXANIK XARAKTERISTIKASI
Asinxron motorning mexanik xarakteristikasini bog’lanish bilan ifodalash qulayroq bo’ladi. Mexanik xarakteristika tenglamasini keltirib chiqarishda rotor chulg’ami statornikiga keltirilgan asinxron motorning ekvivalent sxemasidan foydalaniladi. Binoan asinxron motor aylantiruvchi momentining qiymati elektr tarmog’idan statorga beriladigan kuchlanishning kvadratiga proporstional bo’ladi. Demak, kuchlanishning bir oz o’zgarishida aylantiruvchi mo-mentning keskin o’zgarishi sodir bo’ladi. Bu asinxron motorning asosiy kamchiliklaridan biri hisoblanadi. Mexanik xarakteristikani qurish uchun S o’rniga uning turli nagruzkalardagi S=0--1 gacha bo’lgan qiymatlari qo’yilib, bu qiymatlariga tegishli aylantiruvchi momentlar aniqlanadi. Bu qiymatlarga binoan mexanik xarakteristikani qurishda va o’zgarmas deb qabul qilinadi. Aylantiruvchi momentning ishga tushirishdagi M_isht qiymatini anikdash uchun ifodadagi S o’rniga uning ishga tushirish paytidagi S = 1 qiymatini qo’yish kifsya. Bunda M_isht uchun quyidagi ifoda olinadi: Ifodadagi (±) ishoraning musbati motor, manfiysi esa generator rejimlariga tegishlndir. Shunday qilib, sirpanishga turli, ya’ni, S== 0--1 gacha qiymatlar berib, ularga tegishli aylantiruvchi moment stiymatlari ifodadan osongina aniqlanadi.

7-rasm. Asimxron motoriimg mexanik xarakteristikasi.

Rasmda qisqa tutashtirilgan rotorli asinxron motorning ifoda asosnda qurilgan mexanik xarakteristikasi ko’rsatilgan. Mexanik xarakteristikaning S = 0 -- S _kr bo’lagi uning beqaror yoki turg’un bo’lmagan qismi deyiladi. Xarakteristikaiing turg’un qismida ishlayotgan motor nagruzkasi berilgandagiga nisbatan M_c1 yoki M_c2 ga o’zgarib qolgudan bo’lsa, u holda aylantiruvchi momentning qiymati o’zgarib momentlar muvozanati, ya’ni M = M_c, yoki M = M_c2 avtomatnk ravishda tiklanadi.
Haqistatan, mexanik xarakteristika ifodasiga binoan nagruzka o’zgarishi bilan sirpanish ham o’zgaradi. Sirpanishning o’zgarishi bilan esa ifodaga binoan tok I qiymati va, demak, aylantiruvchi moment qiymati avtomatik ravishda o’zgaradi. Agar nagruzka, ya’ni qarshilik momenti M_c ning qiymati aylantiro’vchp momentning M_mak, qiymatidan bir oz ortib ketguday bo’lsa, u holda mexanik xarakteristikaga binoan tezlik tabiiy ravishda pasayadi. Bunda motorning aylantiruv-chi momenti ko’payish o’rniga kamayib qoladi va, natijada, momentlar muvozanati tiklana olmay, motor o’z-o’zidan to’xtab qoladi.
Demak, nagruzkaning qarshilik momenti tasodifan haddan tashstari katta qiymatga ega, ya’ni M > M_maks bo’lib qolsa, u holda asinxron motor avtomatik ravishda to’xtab, shu bilan birga o’z-o’zini himoyalab qoladi. Asinxron motorning bu xususiyati uning afzalliklaridan biri hisoblanadi. Aylantiruvchi momentning qiymati M = U²_ф bo’lgani, elektr tarmog’idagi kuchlanish U²_ф ning qiymati esa 5 - 10% ga o’zgarib turishi sababli asinxron motorning katalogda berilgan M_maks qiymatini amaliy hisoblashlarda 0,8 koeffistientiga ko’paytirib, uning qisqa vaqt davomida nominalga nisbatan ortiqroq nagruzka bilan ishlash qobilnyati, ya’ni M_maks = 0,8(1,8--2,5) M aniqlanadi. Asinxron motor aylantiruvchi momentining M_maks qiymati rotor zanjiridagi aktiv qarshilikka bog’liq emas, ammo kritik sirpanishning qiymati K ga to’g’ri proporstional. O’rtacha quvvatli qisqa tutashtirilgan rotorli asinxron motorlari uchun S_kr = 0,12 -- 0,2 bo’lib, katta quvvatlilarda S_K =0,04--0,05 bo’ladi. Rotor chulg’amiga tash-qi qarshilik kiritilmagan faza rotorli motorlar uchun S = 0,08 -- 0,3 bo’ladi.