Ashyoshunosligi

13.11. Quyma yaxlit bezakli béton yuzasiga
faktura yasash usuli
Buni amalga oshirish uchun béton qorishmasi qo'yiladigan 
opalubkaning yuzasi bezakli b o ‘lishi kerak. Bezakîi béton 
qotgandan keyin yuzada opalubkadagi rasm izi tushadi. Rasm 
yog‘oeh opalubka taxtalarining teksturasi qoldirgan izi yordamida 
ham yuzaga kelishi mumkin. Hozirgi paytlarda quyma yaxlit 
betonning yangi turlari ishlab chiqarilmoqda. Ya’ni, bezakli béton 
yuzasi tabiat husni va rangiga moslashtiriladi. Bunday bezakli 
betonni 
«naturbeton» 
deb ataladi. Naturbetonni ishlab chiqarish, 
radial kesimli yog‘och opalubka yordamida, yuvilgan va ajratib 
olingan granitli to ‘ldirgichlardan qilinadi.
Fakîuralarning yana bir turi — béton qorishmaning yuza
qismîga mexanik uskunalar
yordamida turli abrazivlar, charx 
toshlari, qumqog'oz, kremniy, korborund va boshqalar bilan 
faktura beriladi. Bunday fakturalar yuzasiga ishlov berilishiga 
qarab, sayqallangan, jilvallangan va oynasimon bo‘ladi. Sayqal- 
langan rangli yuza — odatda, silliq va bir tekisdagi g£adir-budîr 
bo‘ladi. Jilvalangan yuza — silliq, oxirgisi oynasimon esa yaltiroq 
tekis bo‘ladi. Buning uchun maxsus silliq qoliplar tayyorlanadi. 
Qo‘lip yuzasi sintetik parda bilan qoplanadi. Oynali yuza qoliplari 
yog£ochdan yoki temirdan bo‘lishi mumkin.
314

---

Shtampimgan relyefli béton qoplamasi.
Qotgan béton ustiga 
ham shtamplangan relyef berilishi mumkin. Buning uchun uning 
ustiga qalinligi 6—7 mm bo£lgan qo‘shimcha polimer qoplama 
yuzasiga poliuretanLi shtamp bilan relyef bosiladi. Ushbu texnikani 
zinapoyalar va ttk yuzalar uchun qo‘ilash juda qulay.
Qumni yuqori bosimda purkab sepish
usuli ham juda keng 
tarqalgan. Ular g‘adir-budir va bir tekis yuzalarga qo‘llanadi. 
Odatda, ikki qatlamda sepiladi. Birinchi qatlam «baza» yoki «asos» 
deyiladi va rezinali valik yoki shpatel bilan surtiiadi. «Baza» 
qatlamining rangi pardozbop «choklar» bilan bir xil bo‘ladi. Undan 
keyin yuzaga béton qorishmani bir necha soat qotishi jarayonida 
dastlab tayyorlab qo‘yilgan trafaret yotqiziladi. Undan so‘ng past 
bosimli purkatish uskunasi yordamida ikkinchi (sachratqi) qatlami 
sepiladi. Ikkinchi qatlam «tekstura» qatlami deyiladi purkab 
sepilgan tomchilar relyefi, sirpanmaydigari yuzani hosil qiladi.
13.12. Pardozbop bezakli béton
Bunday béton turlarini olish uchun oq sement va tegishli 
pigmentlar harrtda qo‘shilmalardan tashqari, ashyoning zarur 
b o ‘igan stru k tu rasin i t a ’m inlab beruvchi m ayda va yirik 
toldirgichlar qoilanadi.
Toldirgich sifatida maydalangan marmar, granit, bazalt, sluda 
rangli shisha chiqindilari va boshqalar qollanilishi mumkin.