Ashyoshunosligi

■mSm
13.5-rasm. Xorij qorillsh kompaniyasi
korxoHalarida ishlab ehiqariîayotgan
devorbop ko‘pik-beton blokïar
1
307

---

Yog‘och chiqindilari asosida olinadigan yengil betón orasida 
qipiq betón quyma yaxlit devor qurilishida keng ishlatilmoqda. 
Titratib zichlangan qipiq betondan yirik oMchamli devorbop Moldar, 
polbop plitalar ishlab chiqariladi 
(13.9-jadvaí).
13.7. Qipiq betón
13.9-jadval
Qipiq betón tarkibi va xossalari
28 kundan keyingi
siqilishdagi
mustahkamligi,
kgs/sm2
1 m3 betonga ketaügan ashyolar sarfi
№
Sement
M4O0, kg/m3
Ohak yoki soz
tuproq, kg/1
Qum,
kg/1
Qipiq,
kg/1
1
5
50/45
200/140
50/30
200/800
1
10
100/20
150/110
200/120
200/800
1
15
150/135
100/70
350/220
200/800
1
15
200/180
50/35
500/300
200/800
Issiq havoda qotirilgan qipiq betón sement, yog‘och qipig‘i, 
qum, ohak yoki soz tuproqni suv bilan qorishtirib olinadi. Bunday 
yengil betón mustahkamligi 5 dan 15 kgs/sm2 ga teng va imdan
4—5 qavatli turar joy va qishloq xo‘jaligi bino devorlarini qurish 
mumkin.
13.8. TVqimachilik chiqindilaridan
ishlangan devorbop pane!
Madrid politexnika universtitetining tadqiqotchi ayollari to ‘qi- 
machilik chiqindilaridan foydallangan holda devor panelini ishlab 
chiqardilar. Bunday panel, issiqlikni kara o‘tqazuvchanlik va 
tovush izolyatsiyasi xususiyatiga ega.
Madrid politexnika universtiteti Arxitektura fakultetining 
(isp
Universidad Politécnica de Madrid, UPM ) 3 nafar tadqiqotchi 
ayoli to ‘qim achilik ch iq in d ilarid an qurilishda foydalanish 
imkoniyatini o‘rganib chiqdilar. Ular tomonidan ishlab chiqarilgan 
panellar o £zining joylardagi akustik va issiqlik izoíyatsiyasini
308

---

ta ’m inlashi bilan bozorda mavjud 
bo‘lgan analogik panellardan ustun 
turadi.
Chiqindilardan foydalanish, qu- 
rilish ashyolariga ketadigan energiya 
xarajatini sezilarli ravishda qisqa- 
rish in i t a ’m inlaydi. Shuningdek, 
chiqindilarni poligonlarda yondirish 
va ko‘mish zaruriyati yo‘qoladi, bu esa ishlab chiqarish sanoatining 
tabiatga ko‘rsatadigan zararini kamaytiradi.
Qurilish sektori — bu energiya xarajatli tarmoq bo‘lib, uning 
atmosfera qatlamiga C 0 2 ni chiqarish ulushi sezilarli darajadadir. 
Butun iqtisod qurilishda foydalaniladigan ashyolaming ishlab 
chiqarish jarayonidagi energiya samaradorligiga chambarchas 
bog‘liqdir.
Chiqindilardan foydalanish nafaqat yangi mahsulotlami ishlab 
chiqarishdagi energiya xarajatini kamaytiradi, balki ularning 
hayotiy davomiyligini oshiradi.
To‘qimachilik sanoati chiqindilari asosidagi devor paneli har 
yili Yevropada 5,8 mln tonnaga yaqin to ‘qimachilik chiqindilari 
ishlab chiqariladi. Chiqindilaming faqatgina 25% qayta ishlanadi — 
qolgan 4,3 mln tonna yoqiladi yoki axlatxonalarga ko‘miladi.
Kiyim va to ‘qimachilik axborot markazidan (CITYC) kelgan 
ma’lumotga muvofiq, faqat Ispaniyaning o‘zida 2011-yil 301600 
tomia To£qimachilik sanoati chiqindilari ishlab chiqarilgan. UPM 
rnutaxassislari oldida turgan vazifa — To‘qimachilik sanoati chiqin- 
dilarini ishlab chiqarish zanjiriga qaytarishdan iborat.
M asalan, binoning ichki pardozida keng q o ‘llaniladigan 
panellarda ishlatish. Shuni ta’kidlash lozimki, yuqorida tilga olingan 
chiqindilar maxsus qayta ishlovga muhtoj emas, chunki ular eng 
qattiq xavfsizlik nazoratidan o‘tgan mahsulotlardan tashkil topgan. 
Bular mato qiyqimlari va ip qoldiqlardir. Ayrim panellaming ishlab 
chiqarihshida ishlatiladigan kimyoviy bog‘lovchilar xavfli bo‘lishi 
mumkin.
Ayrim hollarda bunday panellardan zaharli moddalar ajralishi 
ham mumkin, ayniqsa, isiganda va yonganda.
: 
■
■
■
: 
::