Ashyoshunosligi

I l i .H
13.6-rasm. To‘qmachilik
asosida olingan devor panel

---

Ispan tadqiqotchilaii (Maria del M ar Barbero-Barreraa, Oiatz 
Pomboa, Maria de los Angeles Navacerrada) tekstil tolalarining 
bog'lovchi modda — gidravlik ishqor bilan qo‘shilgan panel ishlab 
chiqarishdi. Yangi panellar sotuvdagi panellarga nisbatan kam 
zichlikka egadir. Shu bilan birga, ashyo bilan ishlash yengillashadi 
va asosiy tizilmalarga tushuvchi og‘irlik kamayadi,
Gidravlik ishqor
— tarkibida 6% dan 20% gacha bo‘lgan gilli 
qo‘shilm alari bor mergelli ohaktoshni bir in e’yorda toblab 
qizdirishdan (pishitmaguncha) hosil bo‘lgan mahsulot. Gidravlik 
ishqor shunday xususiyatga egaki, u nafaqat havoda, balki suvda 
ham qotadi. Toblab qizdirish jarayonida CaO ozod ishqor bilan 
bir paytda uning gil oksidlari bilan hosil bo'lgan kimyoviy 
birikmalar — silikatlar, alumatlar, kalsiy ferratlari mavjudligi, suvda 
va havoda qotish imkoniyatini beradi.
So‘ndirilgan kukun va so‘ndirilmagan, yanchilgan ishqor 
holatida ishlatiladi. Gidravlik ishqor katta mustahkamiikka ega 
b o ‘lmagan qurilish qorishmalari, betonlar ishlab chiqarishda 
xomashyo sifatida qo‘llaniladi. Havo ishqorlari ishlatilish yorda- 
mida tayyorlangan qurilish qorishmalaridan farqli o‘laroq, bunday 
ishqorlar ekspluatatsiya chog‘ida, nam sharoitda joylashgan qurilish 
qismlarida ishlatilishi mumkirx.
Bundan tashqari, bunday panellarda, sotuvdagi panellarga 
nisbatan issiqlik o‘tkazuvchanligi 2 marta kam va tovush izolyatsiya 
ko'rsatkichlari yuqoriroq.
13.9. Og‘ir béton xillari
Yuqori mustahkam béton
markasi 50 M Pa dan kam bo‘lmasligi 
kerak. Odatda, yuqori mustahkam betón tez qotuvchan bo‘ladi. 
Shu sababli, bug‘ kamerasida yuqori mustahkam béton qotish 
muddati qisqaradi.
Maxsus tez qotuvchan sement ishlatilsa, bunday betonni bug‘ 
kam erasida qotirm asa ham b o ‘ladi. Y a’ni, tabiiy sharoitda 
20—25°C haroratda tez sur’atda (3 kunda) qotadi.
Markasi 400 ga teng bolgan béton o‘miga yuqori mustahkam 
béton ishlatilsa, po‘lat armaturani 10—12% ga, béton qorishmani
310

---

esa 10—30% gacha tejash mumkin bo‘ladi. Hozirgi kunda soha 
olimlari tom onidan markasi 400--800 M Pa betonlar yaratish 
bo'yicha izlanishlar olib borilmoqda.
Beton qorishmasiga superplastifikatorlar qo‘shib o‘ta mustah- 
kam beton (300—500 MPa) olishga erishildi. Bunday betonlar 
diet ellarda DSP (densifiyed small particles) nomi bilan m a’lum.
Fibrobeton — asosi kalta tolali to ‘ldirgichlar bilan mustah- 
kamlangan kompozit qurilish ashyosidir. Beton qorishmasini 
tayyorlashda ishqorli muhitga chidamli tolalar qo‘shib uning 
pishiqligini oshiriladi. Cho‘zilishga mustahkam tolalar (30—60 mm 
gacha) betondagi sement toshining egiüshga, darz hosil bo‘lishiga, 
issiqlikka va yemirilishga boMgan chidamligini oshiradi. Agar 
betondagi tolalar uning eho‘zilishi yoki egilishi bo‘ylab tartibli 
ravishda joylansa, uning samaradorligi 40—50% ga, tolalar tartibsiz 
holatda bo‘lsa, samaradorligi 20% gina bo‘lishi mumkin. Betondagi 
tolalar undagi armaturaning sement bilan yopishish rnustah- 
kamligini 40% ga oshiradi ham da betonning kirishishini ka- 
maytiradi.
Konstmksiyaning xiliga qarab, tolalar mineral (shisha, bazalt, 
kvars va h.L), zanglamaydigan yoki oddiy po‘lat simi va sintetik 
(propilen, kapron v h.k.) bolishi mumkin.