Ashyoshunosligi

7.1-rasm.
Yog‘och
Zabolon
— bu qatlam namlikka ega, tez chiriydi, daraxt 
quriganda bu qatlamda namlik ko‘p boMgani uchun u tez quriydi.
0 ‘zak —
pishgan daraxt tanasida tirik hujayralar yo‘q.
Yog‘ochning o‘zak qismi mustahkamligi kichik, bu qismi 
egiluvchan konstruksiyalar yasashda ishlatilmaydi.
Kambiya
— namlikning hujayralar orqali tarqalishiga xizmat 
qiladi va uni o‘ziga tortadi, ko‘ndalang yo‘nalishida qishki davrda 
o‘ziga g‘amlab oladi, taxta quriganda hujayra tolalari o‘zaro yaqin- 
lashadi va kirishadi, natijada yog‘oeh notekis shaklga ega bo‘ladi.
Daraxt tanasidagi namlikning siljishi,
asosan, uning kambiya 
qatlami bo‘ylab yuradi. Keyin yillik qatlami hisobiga daraxt tana- 
sining diametri orta boradi. Yog‘oehning asosiy oziqasi bo'lmish 
90% protoplazma asta-sekin hujayralar bo‘ylab siljiydi va natijada 
yog'och tolalari hosil bo‘ladi.
G'oMalardan taxta tayyorlanayotganda uning iehki tuzilishidagi 
namlik miqdorini hisobga oUsh kerak boMadi. Bunda ochiq joyga 
m o‘ljallangan taxta namhgi 12—20% dan, ichki rom-eshiklar 
namligi 10—16% dan oshmasligi kerak.
7.1. Igna bargli yog‘och jinstar
Qurilishda ishlatiladigan yog‘och ashyolarning asosiy qismi 
igna bargli jinslardir.
Qarag‘ay (sosna)
qanday tuproqli yerda o‘sganligiga qarab 
ikki xil bo‘ladi: birinchisi qum tuproqli yerda o‘sgan daraxtning 
yog‘oehli qismi mayda qatlamli boclib, juda zieh, pishiq va sarg‘ish-
134

---

qizil rangda, qattiq bo‘ladi, ikkinchisi past tekislikdagi o‘sadigan 
yog‘ochli qismi sarg‘ish, yirik hujayrali va yengil bo‘ladi. Qalin 
ciaraxtzorda o‘sgan qarag'ayning tanasi to ‘g£ri va kam shoxli bo‘ladi. 
IJ nda smola ko‘p bo‘lganligi sababli tez chirimaydi va nam ta’siriga 
chidamli boladi. Qarag‘ay yog‘ochi qurihshning deyarli hamma 
joylarida ishlatiladi. Qarag‘ay 350—500 yil yashaydi.
Archa (yel)
— yog‘ochligi to ‘la pishgan, oq sarg‘ish yoki oq 
qizg‘ish (botqoqliklarda o£sadigan turi) daraxt. Archa tanasi to ‘g‘ri, 
siündrsimon, ammo ko‘p shoxli bo‘ladi. Archa 350 yil yashaydi, 
SO—150 yillik archalar qurilish uchun eng yaxshi ashyodir.