Ҳашаротлар синфи Чала ўзгариш билан ривожланувчи ҳашаротлар

Кўп оёқлилар (Muriopoda) синфи.


Сиртидан қаралганда ҳалқали чувалчангларга ёки қуртларга ўхшаган кўп оёқлилар нам ва захкаш тупроқда ёки нам хашаклар ва девор – тош коваклари орасида ҳаёт кечирувчи ва кўп жиҳатдан содда тузилган тархеялилар бўлиб, кечаси ҳаёт кечиради. Уларнинг танаси бош ва кўп бўғимли танадан тузилган бўлиб, тана бўғимларининг ҳаммасида жуда кўп оёқлар жойлашган. Кўп оёқлилар бир неча кичик синфга бўлинади.
Пауроподалар (Pouropoda) кичик синфи.
Пауропадалар ниҳоятда майда (1–2 мм), тупроқ ва чириндилар орасида яшовчи кўп оёқлилар бўлиб, танасининг 7–10 бўғимдан тузилганлиги, бир жуфт мўйловининг икки айри бўлиши, елка томонида 4–5 жуфт узун сезув тукчаларининг мавжудлиги ва бошқа белгилари билан характерланади. Чириндилар орасидаги микроблар билан озиқланади. Жуда секин ривожланадиган (3 – 3,5 ойда) личинка билан кўпаяди. Бир неча юз турни ўз ичига олган бу кўп оёқлилар фақат назарий аҳамиятга эга.


Симфилалар (Symhyla) кичик синфи.
Тупроқда, чириндилар ёки чириган барглар орасида бу майда ва ҳаракатчан кўп оёқлилар мўйловининг узунлиги ҳамда уч жуфт жағ (оғиз аппарати) бўлиши ва бошқа хусусиятлари билан бошқалардан фарқланади. Жинсий органнинг йўллари III жуфт оёқларининг остига очилган. Эркаги қўйган сперматофорани урғочиси олиб тухумларини оталантиради (тухуми жағларининг остидаги махсус бўшлиқда оталанади). Бу кўп оёқлилар чириган ўсимлик қолдиқлари билан ёки эндигина уруғдан униб чиққан ниҳоллар билан озиқланади ва шунинг учун парниклардаги ўсимликларга маълум даражада зарар етказади.
Икки жуфт оёқлилар (Diplopoda) кичик синфи.

Мазкур жониворларнинг ҳар бир тана бўғимида икки жуфтдан оёқчалари бўлганлиги шу ном билан аталган. Бош қисми танасидан яхши ажралган бўлиб, кўпчилик турларининг тана бўғимлари ёмғир чувалчангларига ўхшаш цилиндрсимондир.

Оғиз атрофидаги икки жуфт кичик жағлари чириндилар танаси кўпинча 20-30, баъзи туркумлари (мингоёқлар) 70-80 тача бўғимлардан таркиб топган. танасининг устки қисми анча қалин хитин қавати билан ҳимояланган. Кўпчилик авлодларининг жағ қисмига очилган зарар безлари (баъзи турлари сассиқ ҳидли заҳар, баъзилари составида-циан кислота сақловчи заҳар, ўрмонларда кўп тарқалган кул ранг кивсяк эса рангдор модда ажратади) ҳамда ҳимоя вазифасини бажаради.