Ҳашаротлар синфи Чала ўзгариш билан ривожланувчи ҳашаротлар

Ток шираси – филоксера ҳам ўта зарарли ҳашарот. Унинг “асосчиси” урғочисидан етишган қанотсиз партеногенез авлодлари токнинг баргида, бир қисми эса тупроққа ўтгач, ток илдизини сўриб озиқланиб. Кузда илдизда яшовчи урғочиларидан қанотли эркак ва оталанувчи урғочиси етишиб, оталангач, қишловчи тухум ҳосил қилади. Бу хавфли шира Жанубий Европада миллионлаб гектар токзорларни яксон қилган. Буларга қарши курашнинг самарали чоралари ҳозиргача топилган эмас.
Шираларнинг бир қанча турлари бутасимон ўсимликлар (анор, ёввойи буталар) да тарқалган.
Ўрта Осиё (жумладан Ўзбекистон) ва бошқа пахтакор ўлкаларда тарқалган ғўза ширалари ғўзага катта зиён етказиб, ҳосилни камайишига сабаб бўлади. Ғўзада асосан уч хил шира: катта ғўза шираси (Acyrthosiphon gossipi), полиз шираси (Aphis gossip) ва Плотников шираси (Xerophilopnus plotnikovi) кўп учрайди. Учаласи ҳам кўчиб юрувчи ширалардан ҳисобланади. Булар картошка, помидор, карам ва бошқа бир қанча полиз экинларида ёки бир қанча ёввойи ўтларда бўлиши мумкин. Ғўзага кўпинча ёввойи ўтлардан ўтади. Бу ширалар ғўза баргини сўриб, ҳосилни камайишига, ҳатто ғўзаларни бутунлай қуришига сабаб бўлади. Булардан бошқа ғўзада акация шираси ва ўқилдиз шираси учрайди.
Ғалла ва сабзавот ўсимликлари; лавлаги ва бошқа маданий ўсимликларга кўп зарар етказувчи юзлаб шира турлари маълум.
Ширалар ўсимлик шарбатини сўриб, озиқланадиган, бу озиқни тўла ҳазм қила олмай, унинг кўп қисмини ташқарига ширин – шира шаклида ажратиб чиқаради. (Шира номи шундан олинган.) Булар ажратган ширин моддалардан “фойдаланиш” га ўрганган чумолилар доимо уларга эргашиб, (баъзида уларни таъсирлантириш билан “соғиб”) озиқланади.
Шираларнинг 20 мингдан ортиқ тури маълум бўлиб, шулардан Россияда 6 мингтача тури учрайди. Сўнгги йилларда профессор М.Н.Нарзиқулов (Тожикистон) ва унинг шогирдлари Ўрта Осиёда шираларнинг 100 га яқин илгари фанга номаълум турларини топиб аниқлаган.