Асадуллаев М. М., Асланова С. М. Асаб касалликлари пропедевтикаси

11.2.3. Ёпишқоқ ҳолатлар неврози
Бу неврозда ҳаракатлар ва тушунчаларнинг миядан кетмаслиги асосий симптомлар ҳисобланади. Мияга ўрнашиб қолган ваҳима ўз мазмунига кўра, икки йўналишда бўлади, ўз ҳаёти учун жуда ваҳимага тушиш ва кўпчилик олдида одобсизлик, ахлоқсизлик қилиб қўйишдан қўрқиш.
Биринчи гуруҳдаги фобиялардан тўсатдан ўлиб қолиш, миокард инфаркти бўлиб қолиш, яшин уришидан қўрқиш, рак бўлиб қолиш, таносил касалликлари билан оғриб қолишдан қўрқиш хос бўлади. Эҳтимол касалликлар юқиб қолишининг олдини олиш учун бемор қўлларини тез-тез ювади, такрор-такрор ЭКГ қилдиради, қонини турли тиббий муассасаларда Вассерман реакциясига текширтиради. Мияда ўрнашиб қолган ҳаракатлар турли-туманлиги билан фарқ қилади - ҳадеб бир сонни санайвериш, ҳаракатларни ҳа деб бир хилда қилавериш мияга жойлашиб қолган маросимларни қилишга олиб келади.
Мияда кетмайдиган фикрларнинг иккинчи гуруҳи бирорта бемаъни ҳаракат қилиб қўйиш, нотаниш одамлар олдида бақириб юборишдан, магазин витринасини синдириб қўйишдан қўрқишдир ва ҳоказо.
Бундай неврозларни даволашда психотерапия ўтказилади. Замонавий халқаро таснифда, жумладан 10-қайта кўрилган касалликларнинг халқаро таснифида неврозлар ҳақида анъанавий тушунчалар кўриб чиқилмаган. Бунинг ўрнига «стрессга ва соматотроп бузилишларга боғлиқ «невротик» бузилишларга тушунча киритилган, улар, ўз навбатида ваҳималик-фобик бузилишларга, обсессив компульсив (миядан кетмайдиган), оғир стрессга ва адаптациянинг бузилишига реакция, конверсион (истерик) бузилишлар, соматоформ (ички аъзолар ишининг бузилиши билан намоён бўладиган) бузилишларга бўлинади.
Ёпишқоқ ҳолатлар неврозининг асосий хусусияти такрорланаверадиган миядан кетмайдиган қийин фикрлар ёки ҳаракатлар ҳисобланади. Миядан кетмайдиган ҳаракатларда бемор бир хил қилиқларни ёки маросимни ҳа деб такрорлайверади. Бу ҳаракатлар ҳеч қанақа фойда келтирмайди, унинг мазмуни келажакда беморга зарар қилиши мумкин бўлган бирорта ақл бовар қилмайдиган нарсаларнинг гўё олдини олишдан иборат бўлади. Беморлар бу ҳаракатларининг бемаънилигини биладилар ва унга қарши курашадилар, лекин бунинг уддасидан чиқмайдилар. Миядан кетмайдиган фикрлар ҳа деб бир хилдаги ғоялар, образлар ёки майл-истакларни такрор ва такрор ўйлашдан иборат бўлади. Бундай мияга ўрнашиб қолган фикрлар одатда шармандали, тажовузкорли ёки шунчаки бемаъни бўлади, беморлар уларни қилмасликка уринадилар, лекин қўлларидан ҳеч нарса келмайди.