Arxitekturaviy kompozitsiya asoslari

7-mavzu. SIMMETRIYA
M a’ruza rejasi. 
Simmctriya turlari. Aksiy simmetriya. 0 ‘qli simmctriya. Sim-
metriya karrasi. Ko‘chma simmctriya. Simmctrik shakllarni uyg‘unlashtirish vosi-
talari. Disimmetriya, antisimmetriya, asimmctriya tushunchalari va misollari.
M a’ruza. 
K o m p ozitsiyad a k en g fo y d alan ilad igan vo sita la rd a n biri sim -
m etriyadir. U n in g ta’sirch anligi, tab iatd a k en g tarq algan ligi m a ’lu m . X usu-
sa n , in so n a ’zolarin in g tu z ilish i a so sid a h am sim m e tr iy a y o ta d i.
S im m etriy a deb bir xil q ism la rn in g tek islik , t o ‘g ‘ri c h iz iq yok i nuqtaga
nisbatan teng masofalarda joylashuviga aytiladi. Eng o d d iy sim m etriya ko*zguda
aks etilish i natijasida h osil b o ‘lg a n sim m etriyad ir. B u n i b iz sh artli ravishda
aksiy simmetriya
(ruscha - “зе р к а л ь н а я с и м м е т р и я ” ) d e b ataylik . Shaklni
ten g (bir x il) qism larga b o ‘lib tu r u v c h i tek islik
simmetriya tekisligi
 d eyilad i.
A rxitekturada sim m etriya tek isligi aksari vertikal h o la td a jo y la sh a d i.
A ksiy sim m etriyaga m isol tariq asid a S a m arq an d d agi A m ir T em u r qur-
dirgan J o m e m asjidini olsak b o l a d i . U n d a sim m etriy a o ‘q i (te k islig i) ulkan
b osh p e sh to q va katta xona (m a sjid ) o ‘rtasidan o ‘ta d i. 0 ‘q n in g (tek islik -
n ing) ikki tom onlarida kichikroq xon alar (m asjidlar) va a yvon lar joylashgan.
S im m etriy a n in g yana b o sh q a turi biror o ‘q atro fid a a y la n ish natijasida
h o sil b o ‘ladi. A trofida aylan ish so d ir b o la y o tg a n c h iz iq sim m e tr iy a ayla­
nish o ‘qi, bunday sim m etriya esa ayla n m a sim m etriya (ru sch a - “ сим м етр ия