Архегонийли ва гулли ўсимликлар бўйича амалий машғулотлар

Yong‘oqdoshlar oilasi–Juglandaceae
Vakil: Chin yong`oq – Juglans regia (18-rasm)


Nazariy tushuncha: Bu oilaning 8 turkumi va 70 ga yaqin turi ma`lum. Ular shimoliy yarim sharning mo‘`tadil iqlimli mintaqalarida hamda Osiyoning shar-qida va Amerikaning tropik qismlarida o‘sadi. Barg-lari poyada ketma-ket joylashgan, yirik murakkab toq pat-simon. Gullari ayrim jinsli bir uyli o‘simlik. Changchi gullari ko‘p gulli bo‘lib, ko‘pincha o‘tgan yilgi novda-ning tushib ketgan barg qo‘ltig‘idan chiqib, ko‘chala tarzida osilib turadi. Changchilar soni 8-40 taga yetib boradi. Urug‘chisi bitta yoki bir nechta bo‘lib, yangi o‘sib chiqqan serbarg novdaning uchida joylashadi. Har qaysi urug‘chi gulini 2 ta gul yonbargchasi va 4 ta kosa-chabargi bor. Urug‘chi gulkosa bargi, gulyonbarg-chalari bilan qo‘shilib o‘sib, mevaning po‘stlog‘ini hosil qiladi. Urug‘chisi 2 ta meva bargcha-ning qo‘shilishidan hosil bo‘lgan, 2 tumshuqchali. Tugunchasi ostki, bir uyali va bir urug‘kurtakli. Mevasi yong‘oq yoki danakli soxta meva bo‘lib, dastlab sirtidan yashil etli po‘stloq bilan o‘raladi, keyinchalik po‘stloq mevadan ajralib tushib ketib, chin yong‘oqqa aylanadi.
Ahamiyati: Bu oilaning eng ahamiyatli turi chin yong‘oq hisoblanadi. Uning urug‘ida 77% gacha qim-matbaho oziq-ovqat va texnika maqsadlari uchun ish-latiladigan moy bor. Pishib yetilmagan yong‘oqlarda ko‘p miqdorda «S» vitamini uchraydi. Yong‘oqning pishgan mag‘zi iste`mol qilinadi va ko‘plab konditer mahsulot-lari tayyorlanadi. Yong‘oq tanasi har xil buyumlarni tayyorlashda ishlatiladi. Mevasining yashil p‘osti, barglari va po‘stlog‘idan oshlovchi modda va jigarrang bo‘yoq olinadi.





18-rasm. Yong‘oq. 1-gulli novdaning umumiy ko‘rinishi va urug‘chi guli, kuchalasimon changchi to‘pgullari; 2-urug‘chi; 3-mevasi; 4-gul diagrammasi;


Ishni bajarish tartibi va topshiriqlar:

1. 
   Gerbariylardan foydalanib, chin yong‘oqning barg tuzilishiga, novdada hosil bo‘lgan changchi va urug‘chi gullarining joylanish holatiga e`tibor bering.
   
2. 
   Fiksatsiya qilingan gullar asosida, changchi va urug‘chining tuzilishini va ularning sonini lupa yor-damida o‘rganib, rasmlarini chizing. Gul formulasini tuzing.
   

Yong‘oq: *♂ P_{5 - 6} A_{8 - 40}; *♀ P₄G_{( )}