Архегонийли ва гулли ўсимликлар бўйича амалий машғулотлар

11-rasm. Oddiy qarag‘ay. 1-otalik va onalik qubballi novdaning umumiy ko‘rinishi; 2-onalik qubbaning bo‘yiga kesimi; 3-urug‘ kurtakli tangacha barg; 4-urug‘ kurtakning bo‘yiga kesimi; 5-otalik qubbaning bo‘yiga kesimi; 6-ikkita havo pufakchali chang donasi; 7-urug‘ning bo‘yiga kesimi; 8-qanotchali urug‘; 9,10-urug‘ning unishi va yosh sporofitning voyaga yetishi

Urug‘kurtakning chang yo‘liga kelib tushgan chang, u orqali nutsellusga yetib boradi. Shu yerda uning vegetativ hujayrasi cho‘zilib, chang naychasiga aylanadi va nutsellus, keyin endosperm orqali arxegoniyga o‘tadi. Shu vaqtda anteridial hujayradan hosil bo‘lgan ikkita spermadan biri chang naychasi orqali, uning uchi yorilishi bilan tuxum hujayraga o‘tadi va murtak hosil bo‘ladi. Demak, tayyor holga kelgan urug‘da nutsellus endospermni o‘rab turuvchi yupqa pardaga, integument esa urug‘ po‘stiga aylanadi. Urug‘ po‘stidan yupqa qanotcha vujudga keladi.

Qarag‘ay qubbalari ikki yilda pishib yetiladi. Changlanish iyun oyida bo‘lib o‘tadi va nutsellusga yopishgan chang kelgusi yilgacha qolib ketadi. Kelgusi yili yozda chang unadi, keyin otalanish hodisasi ro‘y berib, murtak va urug‘ rivojlanadi. Shu bilan birga qubba o‘sadi va kuzga kelib, urug‘lar pishgandan keyin yashil rangi yo‘qolib qo‘ng‘ir yoki jigarrang tusga kirib qoladi. Uning tangachalari biri-biridan ajralib, urug‘lar sochiladi. Urug‘lardan o‘simliklar unib chiqadi.


Sarvnamolar qabilasi-Cupressales
Sarvdoshlar oilasi-Cupressaceae

Vakillari:

1.Turkiston archasi yoki o‘rik archa – Juniperus turkistanica
2. Zarafshon archasi yoki qizil archa – J. Seravshanica
3. Virgin archasi – J. Virginiana


Kerakli jihozlar: Gerbariylar, o‘simliklar aniqla-gichi, rasmlar, jadvallar, reparatlar, mikroskop, lupa, qubbalar, pintset, preporoval nina va boshqalar
Nazariy tushuncha: Sarvdoshlar oilasiga bir yoki ikki uyli, yashil daraxt va buta o‘simliklari kiradi. Ular-ning barglari ko‘pincha tangachasimon ba`zan ninasi-mon ko‘rinishda bo‘lib, qarama-qarshi yoki halqasimon shaklda joylashgan. Pishib yetilgan qubbalari shar-simon, etdor bo‘ladi. Sarvdoshlar oilasidan Markaziy Osiyo sharoitida yovvoyi holda faqat archa (Juniperus) turkumi uchraydi Bu turkum 7 ta turga ega bo‘lib, ulardan Turkiston (J.turkestanica) va Zarafshon (J.seravschanica) archalari Tyan-Shan , Pomir-Oloy tog‘ tizmalarida keng tarqalgan