Aqshning vetnamdagi harbiy va siyosiy ekstansiyasi (1950-1975)

¹⁶⁰ Dotsenko V., XX asrning ikkinchi yarmidagi mahalliy mojarolardagi flotlar.- M. 2001.- B.118

¹⁶¹ Shu yerda

91

Xalq-ozodlik qurolli kuchlari va Vetnam aholisi minglab samolyotlar va vertolyotlar, tanklar va bronetransportyorlar, barcha turdagi artilleriya, shu jumladan og`ir qurollar tomonidan tashlab ketildi. Amerika Qo`shma Shtatlari Janubiy Vetnamda biologik va kimyoviy vositalardan foydalanish bilan cheklanmadi
1 fi»)
ommaviy qirg`in.
Urush paytida AQSh dushman lagerlarini havodan aniqlash uchun barcha turdagi o`simliklarni yo`q qilish uchun maxsus ishlab chiqilgan gerbitsidlar va defoliantlardan foydalangan. Ya`ni, AQSH 1925-yilda kimyoviy quroldan foydalanishni taqiqlovchi Jeneva protokolini ataylab buzgan. Ishlatilgan zaharli moddalarning umumiy miqdori 100 ming tonnadan oshdi 162 163 164.
1966 yil 22 fevralda The New York Times gazetasi B-52 samolyotlari havodan ko`zdan yosh oqizuvchi gazning zamonaviy versiyasi bo`lgan kimyoviy tirnash xususiyati beruvchi C-S ni purkashayotgani haqida xabar berdi. Mudofaa vazirligiga tayanib, zaharli moddalar buluti partizanlarni erga bostirishi kerak edi, u erda ular havo bombalarining parchalari bilan yaralanadi. Keyingi ma`lumotlarga ko`ra, CS bombardimon yoki artilleriya bombardimoni boshlanishidan oldin dushmanning operatsiya hududini tezda tark etishiga yo`l qo`ymaslik uchun ishlatilgan,64.
AQShning Vetnamdagi urushi Amerika jamiyatining keng qatlamlari orasida jiddiy norozilikni keltirib chiqardi. Urushga qarshi kurash Amerika Qo`shma Shtatlari tarixida misli ko`rilmagan ommaviy umummilliy harakat xarakterini oldi. Hukmning tashqi siyosatini tanqidiy qayta ko`rib chiqish

¹⁶² U yerda. – 119-bet

¹⁶³ Vetnam saboqlari. – NY 1977. – B.67

¹⁶⁴ Cit. muallif: Glazunov E. P., Isaev M. P. Indochina mamlakatlari: kurash yo`li va yutuqlar, – M. 1984.-S.89.

92

Yuqori o`rta amerikaliklar bu urushni olib borishning maqsadlari va usullari bilan kelishmovchilik bilan boshladilar. Vetnamdan chiqib ketish talabi bilan urushga qarshi harakatga ko`plab odamlar – taniqli siyosiy arboblar, jamoat tashkilotlari vakillari, ishbilarmon doiralar, talabalar jalb qilindi. Urushga qarshi namoyishlar ayniqsa 1967 yilda keng ko`lamga yetdi va namoyishchilar safida tobora ko`proq faxriylar yurishdi. Bu davrda «Vyetnam faxriylari – urushga qarshi» jamoat tashkilotining tuzilishi tushadi.
Minglab namoyishlar Vashington, Nyu-York, Chikago va AQShning boshqa shaharlarini hayratda qoldirdi. 1967 yil kuzida Pentagon devorlari oldida o`tkazilgan namoyishlar paytida uning «himoyasi» rasmiylarga 1 million dollardan ko`proqqa tushdi. «Amerikaliklar sonining ortib borayotgani uchun, – deb yozgan edi amerikalik tarixchi G. Kolko, – Vetnam urushi AQSH tashqi siyosatini idrok etishda burilish nuqtasi bo`ldi, bu voqea ularni yana bir bor chuqur asoslar, asosiy tushunchalar va munosabatlarga eʼtibor qaratishga majbur qildi. mohiyatiga ko`ra buzg`unchi va xavfli bo`lgan siyosatning tuzilishi».
AQSh siyosiy doiralarida kurash avj oldi. Agar Senatda «Tonkin rezolyutsiyasi»ni muhokama qilish paytida unga qarshi atigi 2 kishi ovoz bergan bo`lsa, 1965 yil boshida kamida 75 demokrat – Kongress a`zolari Vetnam ma`muriyati siyosatiga qarshi chiqdilar. Ikkita guruh tuzildi – ma`muriyat siyosati tarafdorlari, ular «lochinlar» («lochinlar») deb nomlangan va «millatning ma`naviy javobgarligini, Vyetnamda kommunizm g`alabasiga yo`l qo`yib bo`lmasligini» (aks holda, Eyzenxauerning fikriga ko`ra). «domino nazariyasi», kommunistik hokimiyatning boshqa mamlakatlarga taqsimlanishi) va uning muxoliflari «kabutarlar» (kaptarlar) Janubiy Vetnam va Shimoliy Vetnam hukumati o`rtasidagi kurashdan boshqa narsa emasligini ta’kidladilar.