Aqli zaif bolalarning bog’langan nutqini rivojlantirish bo’yicha korreksion ish

 

41 

   Aqli  zaif  bolalarning  bog’langan  nutqini  rivojlantirish  4  bosqichda  olib 

borish tavsiya etiladi. 

I bosqich: 

-  Asosiy  diqqat  bolalarda  nutqiy  bayonning  motivatsion  xissiy  asoslarini  va 

psixologik  jarayonlar:  idrok,  xotira,  diqqat,  tafakkurni  takomillashtirishga 

qaratiladi. 

II bosqich – axborot – mazmunli: 

- Nutq  zahirasini  leksik  –  semantic  boyitish,  bog’langan  nutq  tuzilishi 

haqidagi  tasavvurlarini  hamda  uni  tashkil  etuvchi  qoidalarni  shakllantirish 

nutqdagi  leksika  –  Grammatik  shakllarni  to’g’ri  qo’llay  olish.  Ushbu  bosqichida 

bolalarga  tasvirlarni  (rasm)  ko’rib  analiz  qilish  bo’yicha  bilim  berilgan.  Bolalar 

rasmdagi  bosh  obyekt  va  boshqa  predmetlarni  ajratishga  ularni  bosh  belgilaridan 

boshlabobyektning  keyingi  qismlarini  qo’shimcha  tasvirlab  xarakterlashga 

o’rgatilgan. Turli mutaxassislar pedagog, o’qituvchi – logoped, pedagog – psixolog 

va  tarbiyachilar  bog’langan  nutqni  rivojlantiruvchi  mahg’ulotlarida  (lego  – 

materiallaridan  foydalanib  qurish,  piktogrammalar,  ko’rgazmali  modellash, 

masalalar  yechimini  ko’rib  chiqish)  korreksin  vositalaridan  foydalanadilar.  Atrof 

olam bilan tanishtirish va nutqni rivojlantirish elementar matematik tasavvurlarini 

shakllantirish  qo’l  mehnati,  qurish  va  xk.  mashg’ulotlarida  olgan  bilim 

ko’nikmalarini takomillashtirish mutaxassislarning vazifasiga kirgan.  

III bosqich – amaliy: 

- Bog’langan  nutq  iboralarini  ketma  –  ket  tasvirlay  olish  imkoniyatlarini 

shakllantirish. Ushbu bosqichda bolalarni gap tuzishga hamda syujetni ketma – ket 

ifodalashga  o’rgatilgan.  Bunda  algoritm  berilib  u  bir  qancha  kompozitsion 

qismlarni  o’z  ichiga  olgan:  tashkiliy  qism,  asosiy  tuzilmasi,  xulosalash.  Avval 

algoritm tuzilgan: xikoyani qandaydir so’zdan boshlaymiz, xikoya qandaydir so’z 

bilan  yakunlanadi.  Bu  bolalarning  faol  lug’atiga  ular  kam  foydalanadigan  sifat 

so’zlarini  kiritish  uchun  zarur  xisoblangan.  Masalan  rasmda  o’rmon  va  taxtali 

uycha  (izbushka)  tasvirlangan.  Ushbu  xikoyani  davom  ettirish  taklif  etilgan: 

“O’rmonning  chetida  bir  …  turgan  edi”,  “taxtali  uycha  ”  (izba)  so’zi  oldindan 

---