Аплв1тот1 Jill. V b tk kaffTAlv grant bulalari

Paganel hali ham formium plashchiga o‘ralib ol-

5 8 6

gancha bir chetda chuqur o‘yga botib indamay borar­ di.
Shuni ham aytish kerakki, har xil azoblar, xavf-xatarlar, charchoq va yetishmovchiliklar eng yaxshi xarakterli odamlarni ham holdan toydirib, tez jahli chiqadigan qilib qo‘yadi, lekin sayohatchilarimizning do'stligi buzilmadi, ular hamon bir-biriga sodiq va biri uchun jonini ham berishga tayyor edilar.
25-fevral kuni sayohatchilarimizning yo'lini bir daryo to‘sib chiqdi. Paganelning kartasiga qarab, uning Vaykari daryosi ekanini bildilar. Undan kechib o'tishga muyassar bo‘ldilar.
Ikki kungacha mayda butalar bilan qoplangan tekis daladan o‘tib bordilar. Endi charchagan bo‘lsalar ham, har holda, yerliklarga to‘qnash kel-may, Taupo ko‘li bilan dengiz sohili o‘rtasidagi yo‘lning yarmisini bosib o'tgan edilar.
Shundan keyin Avstraliya o‘rmonlari singari ba-land, bepoyon o‘rmonlar boshlandi, lekin bu o‘rmon-larda evkaliptlar emas, kauri daraxtlari o'sib yotardi. To‘rt oydan beri safarda bo‘lgach, Glenarvan bilan hamrohlari har xil ajoyibotlarni ko'raverib, har narsaga ham ajablanmaydigan bo'lib qolgan esalarda, Kaliforniyada o'sadigan kedr va mamont daraxtlari bilan bahazo'r raqobat qila oladigan bu o'rmonni ko'rib qoyil qoldilar. Bu daraxtlar shunday baland ediki, yuz fut balandlikdan so‘nggina shoxlardi. 0 ‘rmon shox va barglari ikki yuz fut balandlikda zont hosil qilgan bu azamat gigantlarning behisob ayrim-ayrim chakalaklaridan iborat edi.
Endigina yuzga kirgan ba’zi yosh kaurilar Yevropa mamlakatlaridagi qizil archaga o'xshab ke-tardi: ularning ko‘m-ko‘k shox-barglari konussimon o‘sgandi. Anchagina qarib qolgan, besh yuz-olti yuz yil umr ko'rgan daraxtlarning shoxlari bir-biriga chatishib ketgan bo'lib, kattakon ko‘k chodirga o‘xshardi. Yangi Zelandiya o'rmonlarining patri-arxlari bo'lgan bu daraxtlarning tanasi aylanasiga el-lik fut chiqadi. Sayohatchilarimizning hammasi qo‘l ushlashib, uni o'rtaga olganlarida ham bunday daraxt tanasi quchoqlariga sig‘magan bo'lardi.
Kichkina otryad uch kungacha odam qadami yet-magan bu azim daraxtlar orasidan yo‘l yurdi. Bu yer-larga hali odam oyoq bosmaganini yelim daraxtlari os-tida uyulib yotgan yelimdan bilish mumkin edi: bu ye-

5 8 7