Аҳоли сони ва такрор барпо бўлиши

10.3.
 
Mehnat resurslari balansi va uni hisoblash yo‗llari 
Mehnat resurslarini shakllantirish va taqsimlashning ishga joylashish 
borasidagi real ehtiyojni aniqlash imkonini byeruvchi balans usulidan foydalanib, 
aholi bandligini hisobga olishni takomillashtirish muhim ahamiyatga ega. 
O‗zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2002 yil 31 yanvardagi 42-
sonli «Aholining ish bilan bandligini hisobga olish tizimini takomillashtirish 
to‗g‗risida»gi Qarori qabul qilindi. Bu Qarorda oliy va o‗rta maxsus ta‘lim 
muassasala-rida mehnat resurslari balansini tuzish hamda ishga joylashishga 
muhtoj shaxslarni aniqlash uslubiyatini o‗rgatish nazarda tutilgan.
Mehnat resurslari balansini tuzish hamda ishga joylashishga muhtoj 
shaxslarni aniqlash chog‗ida asosiy axborot manbalari davlat statistikasi (mehnat 
va aholi bo‗yicha) ma‘lumotlari, ma‘muriy hisobga olishning (masalan, mehnat va 
aholini ijtimoiy muhofaza qilish organlari, uy-xo‗jaliklari, pyersonal ro‗yxatlar) 
har xil turlari, shuningdek, ish bilan bandlik masalalari yuzasidan ishchi kuchini 
tanlab tekshirishdan iborat bo‗ladi. Ushbu xilma-xil manbalar ulardagi axborotning 
xususiyati va mazmuni, ma‘lumotlarni to‗plash shakllari va usullari bo‗yicha bir-
biridan farq qilishi mumkin.
Aholisi 33 million kishiga yaqinlashgan O‗zbekiston qudratli mehnat 
salohiyatiga ega. Mehnat resurslari mamlakat barcha aholisining 60 foizdan 
ko‗prog‗ini tashkil etadi. Mehnat resurslarining hisobot balansi har qaysi yil 

---

209 
yakunlariga qarab O‗zbekiston Respublikasi, Qoraqalpog‗iston Respublikasi, 
viloyatlar va Toshkent shahri bo‗yicha tuziladi, shahar va qishloq aholisiga 
bo‗linadi. 
Mehnat resurslarining miqdori mehnat yoshidagi mehnatga qobiliyatli aholi 
soni bilan mehnat yoshidan kichik va katta bo‗lib, ishlayotgan shaxslar sonining 
yig‗indisi sifatida aniqlanadi: 
MR = MYOM + IO‗P 
bunda: MR – mehnat resurslari; 
MYOM – mehnat yoshidagi mehnatga qobiliyatli aholi; 
IO‗P – ishlayotgan o‗smirlar va pensionyerlar.