Аҳоли сони ва такрор барпо бўлиши

3.3. Dunyo mamlakatlari aholi soni dinamikasidagi o‗zgarishlar 
% 
5 
, 
23 
19905 
19905 
24583 
% 
100 
0
0
1






S 
S
S 
K
кўпайиш 
% 
5 
, 
% 
100 
0
0
1





S
S 
S 
K
Ўртача йилш

---

52 
Tadqiqotlar tahlili ko‗rsatishicha, dunyo aholisining soni asrimizning 
birinchi ming yilligida 245 dan 345 mln kishigachani tashkil etgan bo‗lsa, XIII 
asrda Yevropada va Osiyoning qator davlatlarida tarqalgan turli xil yuqumli 
kasalliklar aholi soni ko‗payishiga olib kelmadi, XIV asrda hatto dunyo aholisi 
soni kamaydi. Mutaxassislarning fikricha, aholi o‗sish sur‘ati kam bo‗lishiga 
qaramay, 1500 yillarda yer shari aholisi soni 425 - 450 mln kishiga etdi.
XIX asrning ikkinchi yarmida yer shari aholisi soni ko‗payish sur‘ati 0,8 
foizga teng bo‗ldi. Turli manbalarning bergan ma‘lumotlariga ko‗ra, 1900 yilda 
dunyo aholisining soni 1,5 martaga ortgan, yoki 1,550 – 1,760 mln kishiga etgan. 
XX asrning birinchi yarmi aholi soni ko‗payishi uchun juda qiyin va qarama 
qarshiliklar davri bo‗lgan. Chunki, bu davrda bir tomondan Osiyo va Amerikada 
aholi soni tezlik bilan o‗sib boradi, ikkinchi tomondan ikkita jahon urishi (1914 – 
1918 yy; 1939 – 1945 yy.) aholi miqdori ortishiga faqat salbiy ta‘sir etadi. Ammo 
shunga qaramasdan, yer shari aholisi ko‗payishda davom etadi, masalan, 1927 
yilda dunyo aholisining soni 2 mlrd kishini tashkil etgan bo‗lsa, 1950 yilda 2,558 
mln kishiga etgan. Dunyo aholisining dinamikasidagi o‗zgarishlarda XX asrning 
ikkinchi yarmi alohida iz qoldirgan davr bo‗ldi. 
O‗rta asrlarda ham dunyo aholisining soni ko‗payib bordi, lekin aholining 
ko‗payish sur‘ati nisbatan sekin bo‗lgan. Birinchi ming yillikning oxirida dunyo 
aholisining soni 250-300 millionni tashkil etgan bo‗lsa, ikkinchi ming yillikning 
o‗rtalarida bu ko‗rsatkich 400-500 millionga etgan. Jumladan, Osiyoda – 250 
million, Yevropada 65-80 million, Amerikada 30-50 million, sobiq SSSR hududida 
esa 15-20 million aholi istiqomat etgan. Ushbu davrda ba‘zi davlatlarda 
bosqinchilik, urushlar, xo‗jaliklar izdan chiqishi natijasida, aholi sonining kamayib 
ketganligi ham kuzatiladi.