Anorganik, analitik, fizik va kolloid kimyo kafedrasi anorganik kimyo

5.Hajmiy nisbatlar qonuni. Fransuz olimi Gey-Lyussak gaz moddalarning ta’sirlashuvini tekshirib, o’zining hajmiy nisbatlar qonunini kashf etdi. Bu qonun quyidagicha ta’riflanadi:
" O’zgarmas haroratda va bosimda reaksiyaga kirishgan gazlar hajmlarining o’zaro nisbati hamda reaksiya natijasida hosil bo’lgan gazlar hajmlariga nisbati butun kichik sonlar kabi bo’ladi".
Masalan:
H₂O + Cl₂ = 2HCl
1v 1v 2v 1:1:2
N₂ + 3H₂ = 2NH₃
1v 3v 2v 1:3:2
6. Avogadro qonuni. Hajmiy nisbatlar qonunini tushuntirish uchun italiya olimi Avogadro 1811 yilda quyidagi gipotezani oldinga surdi:"Bir xil sharoitda (bir xil harorat va bir xil bosimda) va teng hajmda olingan gazlarning molekulalari soni o’zaro teng bo’ladi”
Bundan ikkita xulosa kelib chiqadi:
1) Normal sharoitda 1 mol har qanday gazning hajmi 22,4 l ga teng;
1) Bir xil sharoitda teng hajmli gazlar massalarining nisbati ular molekulyar massalarining nisbatiga teng bo’lib, bu nisbat birinchi gazning ikkinchi gazga nisbatan zichligi deyiladi.
m₁ / m₂ = M₁ / M₂ D = M₁ / M₂
Bu formuladan foydalanib gazlarning molyar massalarini hisoblab topish mumkin. Zichlik odatda havoga yoki vodorodga nisbatan o’lchanadi.
M_gaz = 29 ,5_* D _havo
M_gaz = 2 _*D_vodorod
GAZ QONUNLARI
1.Boyl-Mariot qonuni.
Doimiy haroratda ma’lum miqdor gazning bosimi uning hajmiga teskari proportsional.
T = const P_1*V₁ = P_2*V₂ P₁/P₂ = V₂/V₁
2.Gey-Lyussak qonuni.
O’zgarmas bosimda gazning hajmi uning mutloq haroratiga to’g’ri proportsional.
P = const V/T = const.
3.Sharl qonuni. O’zgarmas hajmda gazning bosimi uning mutloq
haroratiga to’g’ri proportsional.
V = const P/T = const.
Bu uchchala qonunni birlashtirilsa, gazlarning holat tenglamasi
kelib chiqadi:
P_1*V₁/T₁= P_2*V₂/T₂
P ₁ , V ₁ , T₁ - ma’lum miqdor gazning bosimi, hajmi, harorati.
P ₂, V₂, T₂ – shu gazning boshqa sharoutdagi bosimi,hajmi va harorati.
Agar shu gazning normal sharoitdagi bosimi, hajmi, harorati hisobga olinsa
P_o*V_o/T_o=R
R- nisbat ma’lum miqdor gaz uchun o’zgarmas qiymatdir.
Agar bu nisbat 1 mol modda uchun olinsa, uni gaz doimiysi deyiladi.
P_o= 101,325 kPa, T_o=273 T, V_o=22,4 l
bo’lsa bu qiymat 8,31 J/molga teng.
1961 y.da atomning massa birligi qabul qilingan.(m.a.b.). Ba’zan bu tushuncha atomning uglerod birligi deyiladi(a.u.b.) Atomning uglerod birligida ifodalangan massasi atom massa deyiladi.Bunda barcha hisoblashlar uglerodning ¹²₆C izotopiga nisbatan olib boriladi.Shunday o’lchovga ko’ra kislorodning nisbiy atom massasi 15,9994 ga vodorodning nisbiy atom massasi 1,0079 a.u.b. ga teng.