Anorganik, analitik, fizik va kolloid kimyo kafedrasi anorganik kimyo

12 g uglerodning ¹²₆C izotopida qancha molekulalar,atomlar,ionlar,elektronlar va bosqa struktura birliklari bo’lgan modda miqdori mol deyiladi.
Mol tushunchasi nimaga nisbatan qo’llanishiga qarab turli birliklarga ega bo’lishi mumkin: mol atomlar(Cl), mol ionlar(Cl^-),mol molekula(Cl₂), ularning massalari mos ravishda 35,5 g; 35,5 g;71 g.
1 mol modda tarkibidagi struktura birliklari soni yuqori aniqlikda hisoblangan. Bu son Avogadro soni deyiladi va uning qiymati 6,02_*10²³ ga teng.
1 mol moddaning massasi molyar massa deyilib,har qanday modda uchun bu qiymat moddalarning molekulyar massasiga teng.
GAZLARNING MOLEKULYAR MASSALARINI ANIQLASH
1. Gaz moddaning molekulyar massasini aniqlash Avogadro qonuniga asoslanadi. 1 mol gaz normal sharoitda 22,4l hajmni egallaydi. Agar biz ma’lum hajmdagi gazning ma’lum harorat va ma’lum bosimda massasini bilsak, uning molekulyar massasini hisoblab chiqara olamiz.
1 l Cl gazi 3,16 g kelsa
22,4 l [ g keladi x= 70,78 g= 71 g ,
bu Cl ni molekulyar massasini ko’rsatadi.
2. Gazning molekulyar massasi aniq bo’lgan boshqa gazga nisbatan zichligi ma’lum bo’lsa, uning molekulyar massasini quyidagi formula bo’yicha hisoblab topish mumkin. Bunda odatda gazning havo va vodorodga nisbatan zichliklari olinadi.
M _gaz = M _havo * D _havo
3. Gazning ma’lum sharoitdagi massasi, hajmi, bosimi va harorati ma’lum bo’lsa, Mendeleev-Klayperon tenglamasidan foydalanib uning molekulyar massasi hisoblab chiqariladi.
mRT
M = -----
PV
ATOM MASSANI ANIQLASH USULLARI
1.Avogadro qonuni oddiy gazlar tarkibiga kiradigan atomlarning massalarini topishga imkon beradi.Ko’p gazlar ikki atomli bo’lgani uchun ,atom massani topishda molekulyar massa 2 ga bo’linadi.
2.Atom massani aniqlash italiyalik olim S.Kannisaro tomonidan taklif etilgan bo’lib, mokekulyar massasi aniqlanishi kerak bo’lgan moddaning imkoni boricha ko’proq uchuvchan birikmasi yoki gaz holatda bo’lgan hosilasi olinadi.
Kannisaro usuli bo’yicha uglerodning atom massasini aniqlash

Birikmalar	Molekulyar massasi	Uglerodning Massa %	1 ta molekuladagi Uglerodning massasi,a.u.b.
CH4	16	75,00	12
CO	28	42,85	12
CO2	44	27,27	12
C2H2	26	92,31	24
C6H6	78	92,31	72

Uglerodning atom massasi 12 a.u.b. ortiq bo’lishi mumkin emas.
Bu usulning kamchiligi shundaki, usul faqat gaz moddalarning yoki oson bug’lanuvchan moddalarnigina molekulyar massasini tajribada o’lchab so’ngra elementning atom massasini topishga imkon beradi.