Annotatsiya. «O’zbekiston tarixi» bo’yicha tayyorlagan ma’ruza matnlari fanning barcha ma’lumotlarini o’z ichiga qamrab olgan. O’quvchilarning tarix sohasidagi bilimlarini shakillantirishga qaratilgan

40-§. ZIYOLILARNING QATAG’ON QILINISHI SHAXSGA SIG’INISHNING FOSH ETILISHI

Reja.

1. Qatag'onlar.

Ommaviy qatag’onlar va bedodlikning dastlabki kuchli to’lqini O’zbekiston bo’ylab 30-yillarda o’tgan edi. Buning natijasida o’n minglab sof vijdonli begunoh kishilar nobud bo’ldilar.

Urush tugagach, oradan ko’p o’tmay O’zbekiston bo'ylab yana bir yalpi qirg’in to’lqini yelib o’tdi. 30-yil-lardagi qatag’onlar asosan partiya, sovet, xo’jalik va har-biy kadrlarga qarshi qaratilgan bo’lsa, 40-yillar oxiri va 50-yillar boshidagi qatag’onlar asosan madaniyat va fan arboblariga taalluqli bo’ldi. Bu qatag’onlar uchun Markazning 1946—1948-yillarda ayrim san'at va badiiy asarlarni sinfiylik prinsipi talabidan kelib chiqib tanqid qilgan qarorlari g’oyaviy asos bo’lib xizmat qildi. Shu vaqtdan e'tiboran adabiyot va san'atning ijodiy, demokratik taraqqiyoti uzoq yillargacha susayib qoldi, joylarda o’zgacha fikrlashga barham berila boshlandi.

Respublikaning partiya organlari Markazning yo'l-yo’riqlariga tayanib, dunyoqarashi va ijodi partiya mafkurasiga to’g’ri kelmaydigan ijodiy ziyolilar vakilla-riga hujum qila boshladilar. Ularning asarlarida go’yo millatchilik g’oyalari «mavjudligi» ayblash uchun bahona bo’ldi. o’z ijodida o’rta asrlar tarixini va oktabr to’nta-rishidan oldingi tarixni yoritib bergan yozuvchi va shoir-lar o’tmishni ideallashtirishda ayblanib, ularga «mil-latchi» degan yorliq yopishtirildi.

Partiya organlari ba'zi yozuvchilar, shoirlarning ijodida jiddiy g’oyaviy xatolarni topadigan, ularni milliy jihatdan cheklanganlikda, feodal o’tmishni zararli tarzda ideallashtirishda va feodal madaniyat oldida qullarcha tiz cho’kishda ayblashga odatlandilar. rjiunonchi, Oybek, Abdulla Qahhor, M. Boboyev, Mirtemir, Shayxzoda va boshqa O’zbek yozuvchilari badnom qilindi. Milliy cheklanganlik uchun «Sharq yulduzi», «Звезда Востока» jurnallari tahririyatlariga ham jiddiy ayblar qo’yildi.

Shu bilan birga, «Farhod va Shirin», «Layli va Majnun», «Tohir va Zuhra», «Alpomish», «Gulandom» _Va boshqa afsonaviy folklor syujetlariga asoslangan opera, balet va musiqali drama spektakllari ijodkorlari ham «zararli» g’oyalarni targ’ib qilishda ayblandilar. Ko’pgina konsert tashkilotlari va musiqiy teatrlar «Eski arxaik musiqani va juda g’amgin, mungli maqom namu-nalarini» tarqatishda qoralandi. Partiya «O’zbekistonning musiqiy san'ati hayotdan orqada qolmoqda, O’zbek xalqini kommunistik ruhda tarbiyalash maqsad va vazi-falariga to’la-to’kis xizmat qilmayotir», deb uzil-kesil ta'kidladi.