Anguage and literature

Zebo AHROROVA, 
O‘zMU Ijtimoiy fanlar fakulteti
pedagogika kafedrasi dotsenti
ALISHER NAVOIY IJODIDA MA’RIFATLI AYOLLAR MADHI
“Farhod va Shirin” dostonida ham Mehinbonu 
chuqur aql-u zakovati tufayli butun mamlakatni, xalqni 
boshqaradigan ayol sifatida tasvirlanadi. Komillik 
darajasiga intilayotgan Farhodning aql-u farosatini, 
ilmi a’molini sinash uchun saroydagi har ilmda mohir, 
bilimdon o‘nta qizni chorlaydi. Qizlar esa o‘nta soha 
bo‘yicha Farhodga savollar berishadi:
Biri ash’or bahri ichra g‘avvos,
Biri advor davri ichra raqqos.
Biri mantiq rusumida raqamkash,
Biri hay’at ruqumig‘a kalamkash.
Birining shevasi ilmi haqoyiq,
Balog‘atda biri aytib daqoyiq.
Biri tarixda so‘z aylab fasona,
Biri hikmat fani ichra yagona.
Hisob ichra birining zihni borib
Muammoda birisi ot chiqorib.
Bu fanlarda bular bir-birdin ahsan
Yuz ul fanliq aro har qaysi yakfan.
Dilorom-u Diloroy-u Diloso,
Gulandom-u Sumanbo‘y-u Sumanso.
Parichehr-u Parizod-u Parivash,
Paripaykar zihi o‘n ismi dilkash. 
Mehinbonu saroyidagi zukko, bilimdon qizlarga 
ham savollar beradi, buni eshitib turgan Farhod o‘z 
bilimlarini yana bir yodga oladi va ularning savollariga 
hech o‘ylanmasdan javoblar qaytaradi. Ilm ahlining 
shohi, sarvari bo‘lgan Mehinbonu uning bilimdonligini 
ko‘rib, taxtidan tushadi. Farhoddan esa taxtga chiqib 
o‘tirishini iltimos qiladi. Lekin Farhod muddaosi taxt 
emasligini bildiradi.
Xuddi shu kabi voqealar dostonlarning sujetlarida 
yana ko‘plab uchraydi.
Mumtoz adabiyotimizning dur-u gavhari bo‘lgan 
“Xamsa”da Navoiy talqinidagi parivashlarning 
barchasi hayotda, jamiyatda, oilasida o‘z o‘rniga ega 
bo‘lgan qizlardir. Shoir ularni hayotning chamanzori, 
chamanzorning gul-u rayhoni, deb bilar ekan, ularsiz 
insoniyat hayoti mazmunsiz, rangsiz bo‘lib qolishiga 
ishora qiladi.