Andijon mashinasozlik instituti «avtomatika va elektrotexnika» fakulteti «axborot texnologiy

1.TCP/IP protokollari.

Bir qarashda juda sodda tuyilgan g’oya internet orqali duhyoning ixtiyoriy nuqtasidagi kompyuter bilan ma’lumot almashish imkonini beradi: axborot yoki xabar paketlar deb ataluvchi bo’laklarga ajratiladi, bu paketlar kerakli manzilga etkaziladi va u yerda paketlar qayta yig’ilib jo’natilgan axborot yoki xabar tiklanadi. Bi vazifa tarmooqning 2 ta muhim protokoli Transmission Control Protocol (TCP) va Internet Protocol (IP)larga yuklatilgan. Bu protokollar ko’pincha birgalikda TCP\IP deb ham ataladi. TCP ma’lumotni paketlarga ajratadi va ularni qayta yig’adi, IP esa paketlarni manzilga yetkazib beradi. Xozirgi paytda TCP/IP protokollaridan keng qo’llanilayotgan zamonaviy simli kompyuter tarmoqlari texnologiyasi qatoriga asosan Ethernet texnologiyalari oilasiga tegishli bo’lgan Ethernet, Fast Ethernet, Gigabit Ethernet, 10G Ethernet, 100G Ethernet va operatorlar sinfiga mansub Ethernet texnologiyalarini kiritish mumkin. Ushbu tarmoq texnologiyalari lokal va global kompyuter tarmoqlarini qurishda foydalanilmoqda.

Zamonaviy simli tarmoq texnologiyalarining tuzilishlarini va ishlash tamoillarini ularning dastlabki vakillari bo’lgan Ethernet va Fast Ethernet texnologiyalari misolida ko’rib chiqish mumkin.

TCP/IP protokollarining to’rtta standarti ishlab chiqilgan. Zamonaviy simli tarmoq tuzilishini biz ana shu to’rtta standartlardan biri bo’lgan l0Base-T standarti misolida ko’rib chiqamiz. l0Base-T tarmog’ida malumotlarni uzatish muxiti sifatida ikkita ekranlanmagan o’ralma juftlik (Unshielded Twisted Pair, UTP) kabeli ishlatiladi. 3-inchi kategoriyali ko’p juftli (2 ta, 4 ta juftli) UTP kabeli telefon appratlarini ulash uchun ham ishlatiladi. SHuning uchun ularni Voice Grade, yaъni tovush uzatish kabeli ham deb ataladi (1-rasm).

1-rasm. Ekranlanmagan o’ralma juftlik kabeli.

2-rasmda esa l0Base-T standarti tarmog’ining tuzilishi keltirilgan. Bunda kabeldagi o’ralma juftlikning bittasi kompyuterdan kontsentratorga malumotlarni uzatish uchun (T_x), ikkinchisi esa kontsentratordan kompyuterga malumotlarni uzatish uchun (R_x) ishlatiladi Bu kabelning uzunligi ko’pi bilan 100 m bo’lishi mumkin.

2- rasm. 10Base-T standarti tarmog’i. T_x - uzatuvchi, R_x - qabul qiluvchi.

l0Base-T standartida «4-tagacha kontsentratorlar» qoidasi amal qiladi. Ushbu xolat 3-rasmda Ethernet kontsentratorlarini ierarxik tarzda ulash chizmasi yordamida ko’rsatilgan. SHunga asosan tarmoqning uzunligi ko’pi bilan 500m ni tashkil qiladi. Yaъni 5-ta segment har biri 100 m dan bo’lganda tarmoqning diametri 500 m bo’ladi. Tarmoqqa ko’pi bilan 1024 ta kompyuter ulashga ruxsat beriladi. Bunga kontsentratorlarni ikki sathli ierarxik ko’rinishda ulash bilan erishish mumkin bo’ladi.

3- rasm. Ethernet kontsentratorlarini ierarxik tarzda ulash.